MAR032-Sakarya Deltası-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Acil
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 34224 ha Yükseklik : 0 m – 130 m
Boylam : 30,50ºD İl(ler) : Sakarya, Kocaeli
Enlem : 41,11ºK İlçe(ler) : Kandıra, Kaynarca, Karasu, Ferizli
Koruma Statüleri : Doğal sit alanı
Alanın Tanımı: ÖDA, Sakarya Nehri’nin Karadeniz’e döküldüğü yerde oluşan delta ekosistemini, subasar ormanları ve yaklaşık 40 kilometrelik kıyı kumullarını içerir. Alandaki kumullar ve subasar ormanların içinde küçük gölcükler bulunur. ÖDA’daki en büyük göl, bir tatlı su gölü olan Akgöl’dür. Denize doğru bir burun oluşturan delta, Karadeniz kıyılarının en zengin ve biyolojik çeşitlilik açısından fazla öne çıkan kumul ekosistemlerinden birini oluşturmaktadır. Alan özellikle balıklar açısından büyük önem taşır.
Habitatlar: Sakarya Deltası, subasar ormanlar, tatlı su gölleri, kumul ve deniz kıyısı ekosistemlerinden oluşur. Alanın önemli bir kısmını kaplayan kumul habitatları, ortalama beş metre yükseklikte kumul sırtları oluşturur. Bu kumul kuşağı Türkiye’de kesintisiz uzanan en uzun kumul sistemidir. Kumulların güney kısmında subasar ormanlar bulunur. Sakarya Deltası’nın içindeki tipik oluşumlardan biri de kumulların ve subasar ormanların içinde oluşmuş göllerdir.
Türler: ÖDA; bitki, kuş, memeli, çiftyaşamlı, sürüngen ve iç su balıklarını bir arada barındıran son derece zengin bir alandır. Karadeniz salkımı (Silene sangaria) ve sahil sığırkuyruğu (Verbascum degenii) gibi nesli küresel ölçekte tehlike altında olan kumul bitkilerinin iyi korunmuş topluluklarını barındırır.
Delta, Sibirya kazı (Branta ruficollis) ve kadife ördeğin (Melanitta fusca) önemli kışlama alanlarındandır. Kıyı bölgeler deniz kuşları, iç göller ise özellikle ördekler için kış döneminde önem taşır. ÖDA’da ülkemize endemik bir kurbağa alttürü olan Bombina bombina arifiyensis yaşamaktadır.
Duvar kertenkelesinin bir alttürü ve ülkemize endemik olan Podarcis muralis kefkenensis’in yaşadığı bilinen önemli alanlardan biridir.
Deltada yaşayan 10 içs u balığı taksonu için ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Alandaki nesli küresel ölçekte tehlike altında olan balıklar Acipenser gueldenstaedtii, Acipenser nudiventris, Acipenser ruthenus, Acipenser stellatus, Acipenser sturio ve Huso huso‘dur.
Alan Kullanımı: Temel insan faaliyetleri tarım ve hayvancılıktır. ÖDA sınırları içinde günübirlik turizm yaygın kullanım şekillerinden biridir.
Tehditler: Alan üzerindeki tehditlerin başında kumul alanlardaki yapılaşma baskısı gelir. Sakarya ili için önemli bir turizm merkezi olarak görülen ÖDA, ikinci konutların ve turistik yapılaşmaların tehdidi altındadır.
Alanda ikinci ve çok önemli bir diğer sorun Melen Projesi kapsamında göllerin su rejimine yapılması planlanan müdahalelerdir. Proje kapsamında en büyük göl olan Akgöl’ü baraj gölüne dönüştürmek amacıyla başlayan inşaat devam etmektedir.
Batı Karadeniz Sahil Yolu Projesi alanın zenginliğini tehdit eden diğer bir girişimdir. Deltaya yapılacak herhangi bir müdahaleyle Karadeniz balıkları ve iç su balıkları açısından bu zengin ekosistemlerin büyük zarar görmesi kaçınılmazdır. Güneyde yoğunlaşan tarımsal arazilerin genişleme eğiliminde oluşu alan için diğer bir tehdittir.
Koruma Çalışmaları: Türkiye Çevre Koruma ve Yeşillendirme Kurumu (TÜRÇEK), alanın iç kesimlerindeki Acarlar subasar ormanlarının korunması için eğitim çalışmaları yapmaktadır ve bu kapsamda bir çevre eğitim ve ziyaretçi merkezi kurmuştur.
Yerel İlgi Sahipleri: Sakarya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Kocaeli İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi; Sakarya Belediyesi; İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi; Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye); Türkiye Çevre Koruma ve Yeşillendirme Kurumu (TÜRÇEK); İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu.
Gökmen Yalçın