EGE003-Alaçatı-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Korumaya Bağımlı
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 56759 ha Yükseklik : 0 m – 662 m
Boylam : 26,55ºD İl(ler) : İzmir
Enlem : 38,22ºK İlçe(ler) : Çeşme, Urla, Seferihisar
Koruma Statüleri : Doğal sit alanı
Alanın Tanımı: Alaçatı ÖDA’sı, İzmir’in batısındaki Karaburun ve Çeşme yarımadaları uzantısının güney yarısını içerir. Alan, batıda Ege Denizi ve Çeşme ilçesi, doğuda Uzunkuyu koruluğu ve Urla ilçesiyle sınırlıdır. Güney kısmında ise alanın en yüksek noktası olan 662 metre yüksekliğindeki Kıran Dağı yer alır. Bunun dışında alanda yüksekliği fazla olmayan çok sayıda tepe bulunur. Alanın batısında yer alan Alaçatı Halici ÖDA’daki en büyük sulak alandır. ÖDA’daki diğer sulak alanlar halicin hemen batısındaki tepelerin arasında uzanır ve çok sayıda nadir canlı türüne ev sahipliği yapar. Yakın çevresi tümüyle betonlaşmış Çeşme ve Kuşadası ilçeleri arasında kalan Alaçatı kıyıları, bölgenin el değmemiş son doğal alanlarını oluşturmaktadır. Kıyının batı kesimindeki Mersin Körfezi’nin açıklarında deniz kuşları için önemli bir üreme alanı olan adacıklar bulunmaktadır.
Habitatlar: Alan içerisinde kuru vadiler, kıyılarda sarp kayalıklar ve bozulmadan kalmış küçük kumsallar, tuzcul bataklıklar ve genel bitki örtüsü olarak kısa boylu maki (garig) toplulukları yer alır. Kıran Dağı eteklerinde yer yer kızılçam ile karışık Halep çamı ormanları bulunur. Kızılçam ormanları Kıran Dağı’ndan batıya doğru yayılış gösterir ve Mersin Körfezi’nin doğusunda maki topluluklarına dönüşür. ÖDA, bitkiler açısından zengin mevsimsel su basar çayırlara ve sığ gölcüklere de ev sahipliği yapmaktadır.
Türler: Türkiye ölçeğinde nadir bitki türlerinden biri olan Orchis lectea alanda yaygın olarak bulunur. Alandaki sığ gölcükler ülkemizde sadece burada bulunan Pilularia minuta popülasyonlarına ev sahipliği yapmaktadır.
ÖDA, nesli tehlike altında birçok kuş türüne ev sahipliği yapar. Alanda üreyen önemli yırtıcı türleri tavşancıl (Hieraaetus fasciatus), bıyıklı doğan (Falco biarmicus) ve küçük kerkenezdir (Falco naumanni). Alandaki adalar ada martısı (Larus audouinii) ve tepeli karabatak (Phalacrocorax aristotelis desmarestii) gibi deniz kuşları için önemlidir.
Alan aynı zamanda büyük memeliler için büyük önem taşır. Ege Bölgesi’nde sırtlanın (Hyaena hyaena) ve karakulağın (Caracal caracal) yaşadığı nadir alanlardan biridir. Alaçatı Halici’nin doğusundan Sığacık’a kadar uzanan kıyılar, Akdeniz fokunun (Monachus monachus) korunması için öncelikli alanlardan biridir.
Alan Kullanımı: Alandaki temel insan faaliyetleri turizm, ormancılık, küçükbaş hayvancılık, balıkçılık ve tarımdır. Önceleri çoğunlukla bağcılık olan tarımsal üretim, 1980’li yıllarda yoğun olarak tütün, kavun yetiştiriciliği ile yer değiştirmiştir. Aynı zamanda zeytin, anason, soğan ve enginar yetiştirilir. Alanda son derece azalmış olmakla birlikte geleneksel keçicilik yapılır. Alanın güneyinde yer alan Mersin Limanı’nda birçok balık çiftliği kurulmuştur. Alaçatı Halici sörf müsabakaları için kullanılmaktadır.
Tehditler: Alan üzerindeki ana tehditlerin başında büyük altyapı inşaatları, turizm ve ikincil konut amaçlı plansız yapılaşma, sulak alan dolgu çalışmaları ve avcılık gelir. Bölgenin çeşitli turizm faaliyetleri açısından büyük potansiyele sahip olması eğer gerekli önlemler alınmazsa biyolojik çeşitlilik açısından daha büyük bir tehdit haline gelebilir.
Bugüne kadar Çeşme Havalimanı inşaatı nedeniyle Alaçatı’nın doğusunda yer alan garig toplulukları ve mevsimsel su basar çayırların yer aldığı alanlar kısmen zarar görmüş ve İzmir – Çeşme otoyolu Ildır Körfezi ile Alaçatı arasında kalan ekosistemi ikiye bölmüştür.
Aşırı ve yasadışı balıkçılık ve kıyı alanları üzerindeki yapılaşma baskısı sebebiyle Akdeniz foku ve diğer kıyı canlılarının yaşam alanları tehlike altındadır. Bu kıyılar için en önemli tehdit, koruma kurulları tarafından bilimsel kriterlerden yoksun olarak sit derecelerinin düşürülmeleri sonucunda kıyıların yapılaşmaya açılmasıdır.
1998 yıllarında ÖDA’nın kuzeybatı sınırındaki Buca Ovası üzerinde Alaçatı Kutlu Aktaş içme suyu barajı yapılmıştır ve bunun sonucunda özellikle küçük kerkenezler (Falco naumanni) için önemli bir beslenme alanı olan sulak çayırlar kaybolmuştur.
Koruma Çalışmaları: Alanda her yıl EgeDoğa ve EKGT tarafından kış ortası su kuşu sayımları ve kuş atlas çalışmaları yapmaktadır.
Alaçatı – Sığacık arasında kalan kıyı şeridi 2004 yılında SAD-AFAG ve Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından ortaklaşa gerçekleştirilen bir basın toplantısı ile Akdeniz fokunun Türkiye’de korunması için öncelikli beş alan arasına dahil edilmiştir.
2006 yılının Nisan ayında Sualtı Araştırmaları Derneği, Doğa Derneği, EgeDoğa ve Greenpeace Akdeniz, Alaçatı ve Çeşme kıyılarında sit alanlarının derecesi düşürme kararlarına karşı iki ayrı iptal davası açmıştır.
Yerel İlgi Sahipleri: İzmir Valiliği; Çeşme Kaymakamlığı; Çeşme Belediye Başkanlığı; Doğa Derneği; Sualtı Araştırmaları Derneği – AFAG; Ege Kuş Gözlem Topluluğu (EKGT); Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği (EgeDoğa).
Ferdi Akarsu, Rukiye Tanyeri, Ahu Üzüm