EGE016-Datça ve Bozburun Yarımadaları-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Acil
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 247684 ha Yükseklik : 0 m – 1163 m
Boylam : 28,10ºD İl(ler) : Muğla
Enlem : 36,82ºK İlçe(ler) : Muğla merkez, Milas, Ula, Köyceyiz, Ortaca, Marmaris, Datça
Koruma Statüleri : Milli park, özel çevre koruma bölgesi, yaban hayatı geliştirme sahası, doğal sit alanı, arkeolojik sit alanı
Alanın Tanımı: ÖDA, Türkiye’nin güneybatısında Muğla ili sınırları içinde bulunan Datça ve Bozburun yarımadaları ve Marmaris ilçesinin tamamı ile Gökova Körfezi’ni içine alır. Alanın güneydoğu sınırını Köyceğiz Gölü, doğu sınırını ise Sandras Dağı oluşturur. Bölgede irili ufaklı pek çok koy bulunmaktadır. Yarımada dağlık bir yapıya sahiptir. Genel olarak kireç taşından oluşur ve Bozdağ’da (Kocadağ) 1163 metreye kadar yükselir. Yarımada, anakaraya dar ve yüksek serpantin sırtlarla bağlanır.
Habitatlar: ÖDA, Türkiye’de en az bozulmuş alçak arazi Akdeniz bitki örtüsüne ev sahipliği yapmaktadır. Bunlar kireç taşı ve serpantin kayalar üzerinde çok iyi gelişmiş boylu maki, garig, nemli kızılçam ormanları, servi ormanları, sığla orman toplulukları, Datça hurması toplulukları ve kumul bitkileridir. Bakir kıyı ve kumullar deniz canlıları, sarp kayalıklar ise yaban hayatı açısından çok önemlidir.
Türler: Alanda 53 bitki taksonu ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. ÖDA, Datça hurmasının (Phoenix theophrasti) Türkiye’deki en geniş yayılımını barındırmaktadır. ÖDA içerisindeki akarsu kenarları ve nehir yataklarında sığla (Liquidambar orientalis) ormanları yaygın olarak gelişmiştir.
Karaboğazlı ötleğen (Sylvia rueppelli) ve boz kirazkuşu (Emberiza cineracea) gibi Akdeniz biyom kuş türleri ile ada doğanı (Falco eleonorae), tepeli karabatak (Phalacrocorax aristotelis desmarestii), tavşancıl (Hieraaetus fasciatus) ve ada martısı (Larus audouinii) bölgede üremektedir.
ÖDA’nın kıyı bölümleri Akdeniz fokları (Monachus monachus) için son derece önemli üreme ve yaşama alanlarıdır. Bölgede ayrıca dağ keçisi (Capra aegagrus), karakulak (Caracal caracal) ve su samuru (Lutra lutra) yaşamaktadır.
Alan, bir çeşit kara semenderi olan Lyciasalamandra flavimembris için küresel ölçekte önem taşır.
Ekincik kumsalı ise deniz kaplumbağası (Caretta caretta) için önemli üreme alanıdır. Dar yayılışlı bir kertenkele türü olan Toros kertenkelesi (Lacerta oertzeni) bölgede yaşamaktadır.
Alan, Osmanlı ateşi (Lycaena otomana), karagözlü mavi kelebek (Glaucopsyche alexis), büyük esmer (Maniola megala) ve sarı lekeli zıpzıp (Thymelicus acteon) kelebek türleri için önemlidir.
Ceriagrion georgifrey adlı kızböceğinin dünyada yaşadığı önemli alanlardan biridir.
Alan Kullanımı: Yöre halkının ana geçim kaynakları tarım, balıkçılık ve turizmdir. Bölgede tarıma elverişli arazilerin az olması nedeniyle çağlar boyunca bitki örtüsü tahrip edildiğinden ormanlar açılarak tarım arazilerine dönüştürülmüştür. Alanda badem ve zeytin yetiştirilir. Günümüzde denize yakın düzlüklerde turizme geçiş hız kazanmıştır. Orman ürünleri, özellikle defne, kekik, keçiboynuzu, palamut, narpız, adaçayı, yüksük otu, biberiye, pelin otu ve diğer bitkiler toplanarak pazarlanmaktadır. Bölgede arıcılık da yapılır.
Tehditler: ÖDA’nın bakir kıyıları, Ege ve Akdeniz kıyılarının turizm amaçlı imara açılmasından dolayı en çok zarar görecek alanların başında gelmektedir.
Diğer önemli tehditler orman yangınları, habitatına uygun yapılmayan ağaçlandırma çalışmaları, odun kömürü işletmeciliği, stabilize yol açılması, kum çekimi, asfalt yol genişletme çalışmaları, yasadışı kara avcılığı, plansız yapılaşma, tekne sintinelerinin yasadışı deşarjından kaynaklanan kirliliktir.
Koruma Çalışmaları: Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Marmaris Milli Parkı Uzun Devre Gelişme Planı uygulanmaktadır.
Gökova-Akyaka’yı Sevenler Derneği, Biyo-Gökova: Yerel Çözümlerle Gökova Havzasında Biyolojik Çeşitliliği Koruma ve Artırma Projesini yürütmektedir.
Datça Çevre ve Turizm Derneği’nin öncülüğünde Datça Kaymakamlığı ve Datça Belediyesi’nin katkılarıyla Gebekum kumsalını korumak amacıyla çalışmalar yürütülmektedir.
ÖÇKKB desteğiyle İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesindeki Denizel Biyolojik Çeşitliliğin ve Denizel Çevre Sorunlarının Tespiti projesini yürütmektedir.
WWF-Türkiye, Türkiye’deki dokuz sıcak orman noktasından biri olan alanın Milli Park olarak koruma altına alınması için çalışmalar yürütmektedir.
SAD-AFAG 1999 ve 2002 yılları arasında, Datça’nın kuzeyinde yer alan Kocadağ eteklerinde kıyıyı takiben açılmaya çalışan stabilize yolu engellemiştir. 2005 yılında ise Akdeniz Foku Bilgi ve Kurtarma Ağı projesini başlatmıştır.
Yerel İlgi Sahipleri: Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı; Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü; Muğla Valiliği; Muğla İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü Marmaris Milli Parklar Mühendisliği; Datça Kaymakamlığı; Marmaris Kaymakamlığı; Datça Belediyesi; Datça Çevre ve Turizm Derneği; Gökova-Akyaka’yı Sevenler Derneği; Doğa Derneği; Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye); Doğal Hayatı Koruma Derneği; Su Altı Araştırmaları Derneği – Akdeniz Foku Araştırma Grubu (SAD-AFAG).
Başak Avcıoğlu, Cem Orkun Kıraç, Yıldıray Lise