AKD037-Akseki ve İbradı Ormanları-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : İzlenmesi Gerekli
Alanın Değişimi : Aynı (0)
Yüzölçümü : 134492 ha Yükseklik : 165 m – 2390 m
Boylam : 31,73ºD İl(ler) : Antalya, Konya
Enlem : 37,21ºK İlçe(ler) : İbradı, Akseki, Manavgat, Ahırlı, Seydişehir, Derebucak
Koruma Statüleri : Milli park, yaban hayatı geliştirme sahası, kentsel ve arkeolojik sit alanı
Alanın Tanımı: ÖDA; Manavgat ilçesinin kuzeydoğusunda Akseki ve İbradı havzaları olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Akseki Havzası’nda Ürküten Dağı, Şerif Dağı, Esereyrek Dağı ve Gidengelmez Dağı yer alırken; İbradı Havzası, Üzümdere’nin kuzeybatısından Kıraç Dağı, Lök Dağı, Pınarcık Dağı olarak uzanır. Manavgat Çayı ve kolları bölgenin en önemli su kaynağıdır. Alanda dünyanın bilinen en uzun yeraltı su sistemini barındıran mağaralar bulunur. Bölgedeki mağaraların en önemlisi Altınbeşik Düdensuyu Mağarası’dır. ÖDA’nın diğer jeolojik özellikleri ise iyi gelişmiş dolin, polye, düden, obruk gibi karstik yapıları barındırmasıdır. Avrupa’nın korunmada öncelikli yüz orman alanından bir olan Akseki ve İbradı Ormanları olgun ve az bozulmuş bir orman dokusuna sahiptir ve soğanlı bitkiler ile yaban hayatı açısından oldukça zengindir.
Habitatlar: ÖDA’da geniş yer kaplayan Akdeniz iğneyapraklı dağ ormanları, alçak rakımlı kuru iğne yapraklı ormanlar ve maki toplulukları ile bozkırlar ve nehir kıyısı bitki toplulukları bulunur. Bölgenin en korunaklı ormanları karstik platolar üzerindedir. ÖDA’da boylu ardıç (Juniperus excelsa), kızılçam (Pinus brutia), Toros göknarı (Abies cilicica ssp. isaurica) ve sedir (Cedrus libani) saf veya karışık ormanlar oluşturur. ÖDA’nın iç kesimlerinde (Derebucak-Cevizli arasında) karaçam (Pinus nigra ssp. pallasiana) ormanları baskındır. Havzada zengin bir yapıda olan maki formasyonu içinde bulunan kermes meşesi (Quercus coccifera), Phlomis grandiflora, akçakesme (Phillyrea latifolia), tespih (Styrax officinalis), pembe çiçekli laden (Cistus creticus), Fontanesia philliriaeroides, menengiç (Pistacia terebinthus) ve erguvan (Cercis siliquastrum) gibi çalı türlerine geniş alanlarda ve orman içinde rastlanmaktadır. Alanın büyük bir kısmı sarp kayalıklarla kaplı ve çok engebeli yüzeysel kayaçlarla örtülüdür. Bu nedenle havzada kaya vejetasyonu da yaygındır.
Türler: Otsu bitkiler açısından oldukça zengin olan ÖDA, kriterleri sağlayan 23 bitki taksonuna ev sahipliği yapar. Bunlardan 3’ü dünya üzerinde sadece buraya özgüdür: Colchicum inundatum, Ornithogalum macrum ve Silene isaurica.
ÖDA’da, yırtıcı kuşlar ve birçok Akdeniz orman biyomu kuş türü üremektedir. Yırtıcı kuşlardan özellikle gökdoğan (Falco peregrinus), tavşancıl (Hieraaetus fasciatus) ve küçük kartal (Hieraaetus pennatus) önem taşır.
Bütünlüğü bozulmamış ormanları ve kayalık yamaçlarıyla bölge, yaban hayatı açısından da önemlidir. Av baskısı yüzünden belli oranda zarar görmüş olsa da arazinin sarplığı yabani hayvanların saklanması için hâlâ uygun olanaklar sunmaktadır. Yaban hayatı açısından ilk akla gelen tür, nesli küresel ölçekte tehlike altında olan yaban keçisidir (Capra aegagrus). Akdeniz bölgesine endemik bir memeli türü olan yünlü kaya uyuru (Dryomys laniger) da burada yaşamaktadır. Endemik ve nesli küresel ölçekte tehlike altında olan bir tür kara semenderi olan Lyciasalamandra atifi, endemik Toros kertenkelesi (Lacerta danfordi) ve Pamfilya kertenkelesi (Lacerta pamphylica) ÖDA’da yaşamaktadır.
Bölgedeki akarsular endemik incibalığı türlerinden Alburnus baliki ve otbalığı türlerinden Pseudophoxinus antalyae türlerine ev sahipliği yapmaktadır.
Alan Kullanımı: Bölgedeki en önemli geçim kaynağı ormancılık, doğal bitki toplayıcılığı, el sanatları ve son yıllarda gelişen turizmdir. Tarımsal toprakların azlığı, iş alanlarının sınırlılığı nedeni ile bölgede daha çok el sanatları ve yörenin biyolojik çeşitliliği yansıtan kekik, andız yağı, nergis soğanı, kardelen ticaretinin yanında özellikle Cevizli’de kuru çiçek düzenlemesi gelişmiştir.
Tehditler: Alan üzerindeki önemli tehditlerden biri yoğun orman kullanımı ve kaçak kesimlerdir.
Bir diğer önemli tehdit ise yabani bitkilerin toplanmasıdır. Özellikle kardelen (Galanthus elwesii), akonit (Eranthis hyemalis), kekik (Thymus spicata), yabani orkide (Orchis sp.), adaçayı (Salvia sp.), sümbül (Muscari sp.) gibi bitkilerin popülasyonları aşırı toplanma yüzünden tehdit altındadır.
Alandaki diğer tehditler aşırı otlatma, plansız yapılaşma ve yol çalışmaları ile yasadışı avcılıktır.
Koruma Çalışmaları: ÖDA içinde yer alan Altınbeşik Mağarası Milli Parkı 1156 hektarlık yüzölçümüyle 1994 yılında koruma altına alınmıştır. Milli parkın uzun devre gelişme planı hazırlama çalışmaları sürmektedir.
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve WWF-Türkiye, Dünyaya Armağanlar Projesi kapsamında alanda bir milli park oluşturulması için bilimsel ve sosyal çalışmalar yürütmektedir.
ÇEKÜL, Çevre ve Orman Bakanlığı ile işbirliği içerisinde kültürel değerlerin korunmasını hedefleyen çalışmalarını 2000 yılından beri bölgede yürütmektedir.
Yerel İlgi Sahipleri: Antalya Valiliği; Antalya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Antalya Tarım İl Müdürlüğü; İbradı Kaymakamlığı; Akseki Kaymakamlığı; Akseki Orman İşletme Müdürlüğü; WWF-Türkiye; ÇEKÜL.
Yıldıray Lise