DOG049-Artos Dağı-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : İzlenmesi Gerekli
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 22808 ha Yükseklik :1680 m – 3537 m
Boylam : 43,15ºD İl(ler) : Van
Enlem : 38,22ºK İlçe(ler) : Gevaş, Çatak
Koruma Statüleri : Yok
Alanın Tanımı: Artos Dağı Gevaş’ın güneyinde Bitlis Dağları’nın doğu ucunda yer alır. Van Gölü’nün güney kıyısından kısa bir mesafede 3537 metreye kadar yükselir. Çevresindeki diğer dağlardan izole konumdaki Artos Dağı, bir çadırı andıran görünümü nedeniyle, Çadır Dağı olarak da adlandırılır. Genellikle sarp ve dik yamaçlar içeren dağın yalnızca doğu yamaçları dereceli olarak alçalır. Buna karşılık, kuzey yamaçları dimdik Van Gölü kıyılarına alçalırken güney ve batı yamaçlarında Çatak Çayı tarafından kesilmiş sarp geçitler bulunur. Bu keskin yapısının ve sert iklim koşullarının etkisiyle Artos Dağı ince bir toprak tabakasıyla kaplıdır ve yamaçlarında bol miktarda taş ve çakıl bulunur. Dağ, son yıllarda gösterime giren “Vizontele” filmiyle ülke çapında tanınmıştır.
Habitatlar: Sert iklim koşullarında yaşayan ve genellikle hayvancılıkla uğraşan yöre halkının uzun yıllar odunsu bitkileri kesmesi ve aşırı otlatma sonucunda alandaki orman bitki örtüsü büyük ölçüde azalmıştır. Taşlık dağ bozkır toplulukları alandaki en yaygın bitki örtüsüdür. Bununla birlikte, dağın güney yamaçlarında, özellikle de Çatak Vadisi’nde kalıntı meşe topluluklarına ve noktasal ölçekte boylu ardıç ve katran ardıçlarına rastlanır. Bunun yanı sıra, toprağın daha kalın olduğu yerlerde ıslak mera toplulukları bulunur.
Türler: Uzaktan bakıldığında bitki örtüsünden yoksun gibi görünen alan son derece zengin bir bitki çeşitliliğine sahiptir. 29 bitki taksonu ÖDA kriterlerini sağlar ve bu türlerden iki tanesi dünya üzerinde sadece bu dağda yaşamaktadır; Isatis spatella ve Limoniopsis davisii.
Gevaş Dağı anadolu gelengisinin (Spermophilus xanthoprymnus) Van’daki kopuk popülasyonunu barındırması nedeniyle bölgesel ölçekte önem taşır.
Alan, bitkilerin yanı sıra kelebek varlığı açısından da büyük öneme sahiptir. Nesli bölgesel ölçekte tehdit altında olan ve dar yayılışlı çok sayıda kelebeğin önemli popülasyonları burada yaşar. Artos Dağı’nda ülkemize endemik dört kelebek türü bulunmaktadır.
Alan Kullanımı: Alandaki ana insan faaliyeti hayvancılıktır. Bunun yanında tarım faaliyetleri de yürütülmektedir.
Tehditler: Aşırı otlatma ve yakacak sağlamak için odunsu ve yastık formundaki çok yıllık bitkilerin (örneğin Astragalus, Acantholimon ve Onobrychis) kesilmesi alanın bitki örtüsünü tehdit eden en önemli sorunlardır. Bu durum, alanda toprak erozyonunun da artmasına neden olmaktadır.
Koruma Çalışmaları: Bilinen bir koruma çalışma yoktur. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Biyoloji Bölümü alanda araştırma çalışmaları gerçekleştirmektedir.
Yerel İlgi Sahipleri: Van Valiliği; Van İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Gevaş Kaymakamlığı; Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü; Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu.
Özdemir Adızel, Atilla Durmuş, Muhabbet Kemal Koçak, Mehmet Koyuncu, Fevzi Özgökçe, Murat Ünal