MAR004-Çanakkale Boğazı-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : İzlenmesi Gerekli
Alanın Değişimi : Aynı (0)
Yüzölçümü : 110294 ha Yükseklik : 0 m – 400 m
Boylam : 26,46ºD İl(ler) : Çanakkale
Enlem : 40,18ºK İlçe(ler) : Gelibolu, Eceabat, Lapseki, Çanakkale merkez, Ezine
Koruma Statüleri: Milli park
Alanın Tanımı: Dünyanın en önemli suyollarından biri olan Çanakkale Boğazı, İstanbul Boğazı ile birlikte Karadeniz ve Marmara’yı Akdeniz’e bağlar. Boğazın en geniş yeri 5 bin 800 metre, en dar yeri 1250 metre ve en derin yeri 106 metre, uzunluğu ise 65 kilometredir. Boğazın güneyi kıvrımlı tepelerle kaplıdır. ÖDA, boğaz kıyılarının tümünü, Gelibolu Yarımadası’nın güney ucunu ve Çanakkale ilinin kuzey kıyılarının bir kısmını içine alır. Alanın güneyinde Çardak Lagünü bulunur. Tarihi açıdan büyük önem taşıyan Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nın bir kısmı ÖDA sınırları içinde kalır.
Habitatlar: ÖDA, açık deniz alanı, kızılçam ormanları ve Akdeniz maki toplulukları, kentsel yerleşimler, tarım alanları ve farklı kıyı habitatlarından oluşur. Kıyı çizgisi çoğunlukla kayalık alanlar ve kumullardan oluşur. Güney kıyılarında denizden ince bir kum bandıyla ayrılan Çardak Lagünü yer alır. Gelibolu Milli Parkı sınırları içinde geniş yer tutan ormanlardaki baskın ağaç türü kızılçamdır. ÖDA, göç döneminde çok sayıda deniz canlısı için dünya ölçeğinde önemli bir doğal koridordur.
Türler: Çanakkale Boğazı, pek çok tür grubu için ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Verbascum aschersonii ve Alyssum pinifolium alanda bulunan önemli endemik bitki türleridir.
Göç döneminde Akdeniz martısı (Larus melanocephalus) Çanakkale Boğazı’nda çok büyük sayılarda görülebilir.
ÖDA, memeli türleri açısından son derece zengindir. Farekuyruklu yediuyur (Myomimus roachi), tırtak (Delphinus delphis) ve nesli dünya ölçeğinde tehlikedeki Akdeniz foku (Monachus monachus) alandaki önemli memeli türleridir. Diğer pek çok deniz canlısı gibi tırtak adlı yunus türü de alanı göç sırasında kullanmaktadır.
Beş kelebek türü için ÖDA kriterlerini sağlayan alanda yalancı apollo (Archon apollinus) ve bavius (Pseudophilotes bavius) gibi bölgesel ölçekte tehlikedeki türler bulunur.
Alan Kullanımı: Çanakkale Boğazı, Akdeniz ve Karadeniz arasındaki deniz trafiği açısından büyük önem taşır. Alanın önemli bir kısmı tarımsal amaçlı kullanılmaktadır. ÖDA, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nı içermesi nedeniyle her yıl çok sayıda yerli ve yabancı turist ağırlamaktadır.
Tehditler: ÖDA’nın büyük bölümünde ciddi tehdit oluşturacak bir sorun bilinmemektedir.
Koruma Çalışmaları: Gelibolu Yarımadası, 1958 yılından günümüze kadar ilan edilmiş toplam 35 adet milli park arasında özel kanuna sahip tek milli parktır. Milli parkın 1999 sonunda başlatılan uzun devreli gelişme planı çalışmaları ODTÜ Planlama Bürosu tarafından tamamlanmış ve Aralık 2003’te yürürlüğe konmuştur.
Yerel İlgi Sahipleri: Çanakkale Valiliği; Çanakkale İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Gelibolu Belediyesi; Eceabat Belediyesi; Lâpseki Belediyesi; Ezine Belediyesi; Onsekiz Mart Üniversitesi; ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü; Çanakkale Kuş Gözlem Topluluğu.
Gökmen Yalçın