AKD059-Ceyhan Deltası-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Korumaya Bağımlı
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 34073 ha Yükseklik : 0 m – 90 m
Boylam : 35,58ºD İl(ler) : Adana
Enlem : 36,66ºK İlçe(ler) : Ramsar alanı, tabiatı koruma alanı, doğal sit alanı
Koruma Statüleri : Yok
Alanın Tanımı: Ceyhan Deltası Önemli Doğa Alanı; Çukurova’nın doğu kısmını oluşturan, Ceyhan Nehri’nin Akdeniz’e döküldüğü yerde oluşmuş bir sulak alan sistemidir. Adana ilinin Yumurtalık ve Karataş ilçeleri arasında yer alan ÖDA’da en büyük sulak alan oluşumları Yumurtalık lagünleri ve Ağyatan Gölü’dür. Yumurtalık denize açık bir lagündür. Ağyatan Gölü’nün de denizle ince bir bağlantısı vardır ve hafif tuzludur. Alandaki diğer önemli göller Yelkoma, Darboğaz, Ömer ve Yapı gölleridir. Delta hâlâ hareketlidir ve yapısı bu nedenle dinamiktir. Karataş ilçesi, bir başka ÖDA olan Seyhan Deltası ile arasında sınır oluşturur.
Habitatlar: ÖDA; lagünler, nehir boyu, kumul alanlar, sazlık alanlar, maki toplulukları, tuzcul çayır ve bataklıklar, adalar, ağaçlandırma alanları ve tarım alanlarından oluşur. Alanın en baskın yaşam alanları tuzcul çamur düzlükleri, göller ve kumullardır. Kumulların yüksekliği 15 metreyi bulur. Ömer Gölü ve Yumurtalık Lagünü arasındaki kumul alanda Halep çamı (Pinus halepensis) ormanı bulunur. Ceyhan Nehri kıyısında ve Ceyhan Nehri’nin eski yatağı boyunca sazlıklar uzanır.
Türler: Alanda 17 bitki taksonu ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Bitki çeşitliliği ve endemizmi açısından oldukça zengin olan alanda ülkemize endemik Astragalus subuliferus, Bupleurum polyactis, Bupleurum zoharii, Centaurea calcitrapa ssp. cilicica, Centaurea solstitialis ssp. carneola, Gladiolus humilis, Heptaptera cilicica, Iris xanthospuria, Ophrys transhyrcana ssp. amanensis, Puccinellia koeieana ssp. anatolica, Tordylium elegans, Tordylium pustulosum ve Verbascum pterocladum adlı bitki taksonları bulunur.
ÖDA, su kuşları için önemli kışlama ve üreme alanıdır. Alanda bulunan tuzcul çayır ve bataklıklar ile göl çevresindeki çamur düzlükleri, kıyı kuşları için önemli üreme ve beslenme alanlarıdır. ÖDA’daki adalar ise özellikle sumru türleri için önemlidir. Alanda üreyen önemli kuş türlerinin arasında akça cılıbıt (Charadrius alexandrinus), bataklıkkırlangıcı (Glareola pratincola), İzmir yalıçapkını (Halcyon smyrnensis), dikkuyruklu ötleğen (Prinia gracilis akyildizi), küçük sumru (Sterna albifrons) ve mahmuzlu kızkuşu (Vanellus spinosus) bulunur. ÖDA’da kışlayan türler arasında ise fiyu (Anas penelope), karakarınlı kumkuşu (Calidris alpina), küçük kumkuşu (Calidris minuta), turna (Grus grus), çamurçulluğu (Limosa limosa), dikkuyruk (Oxyura leucocephala), Hazar sumrusu (Sterna caspia) ve suna (Tadorna tadorna) bulunur. ÖDA’da göç döneminde de leylek (Ciconia ciconia), flamingo (Phoenicopterus roseus) ve kaşıkçı (Platalea leucorodia) yer alır.
ÖDA’da susamuru (Lutra lutra) ve gelengi (Spermophilus xanthophyrmnus) memeli türleri yaşamaktadır.
Delta, denizkaplumbağası (Caretta caretta) ve yeşil denizkaplumbağasının (Chelonia mydas) Doğu Akdeniz’de ürediği önemli alanlardan biridir.
Ceyhan deltası, Alosa fallax nilotica ve Aphanius fasciatus içsu balık türleri için de önem taşımaktadır.
Alanda dar yayılışlı Coenagrion syriacum isimli kızböceği yaşamaktadır.
Alan Kullanımı: Alanda yaygın olarak tarım, dalyan balıkçılığı ve hayvancılık yapılır. Bazı bitkilerden hasır gereçler de yapılır.
Tehditler: Alan üzerindeki en önemli tehditlerden biri tarım alanlarının genişlemesidir. Mevcut ekili alanlar dışında özellikle Ceyhan Nehri’nin eski yatağının yakınlarında yeni tarlalar açılmaktadır.
Alan üzerindeki bir diğer önemli tehdit ise aşırı otlatmadır. Hayvan sürüleri sabahın erken saatlerinde sürüler halinde alana girmekte ve gün boyunca burada otlatılmaktadır.
Alanı plansız yapılaşma, hemen doğusundaki ağır sanayi tesisleri ve Sugözü Termik Santralı da etkilemektedir. Alan yakınlarından geçen Bakü-Ceyhan Boru Hattı da herhangi bir sızıntı olasılığına karşı izlenmelidir.
Koruma Çalışmaları: Kuş Araştırmaları Derneği alanda Yumurtalık Lagünü Yönetim Planı Projesini yürütmektedir. Ekolojik Araştırmalar Derneği (EKAD) ise yeşil alandaki denizkaplumbağalarını izlemekte ve yerel yönetimlere yönelik bilgilendirme çalışmaları yapmaktadır.
Yerel İlgi Sahipleri: Adana Valiliği; Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Yumurtalık Kaymakamlığı; Yumurtalık Belediyesi; Kuş Araştırmaları Derneği; Çukurova Üniversitesi Biyoloji Bölümü; WWF Türkiye; EKAD.
Burcu Meltem Arık, Süleyman Ekşioğlu, Melike Hemmami