ORT025-Eşmekaya Sazlığı-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Restorasyon Aşaması
Alanın Değişimi : Gerileme (-3)
Yüzölçümü : 7939 ha Yükseklik : 950 m – 1010 m
Boylam : 33,48ºD İl(ler) : Aksaray
Enlem : 38,23ºK İlçe(ler) : Eskil
Koruma Statüleri : Doğal sit alanı, özel çevre koruma bölgesi
Alanın Tanımı: Eşmekaya Sazlığı, Tuz Gölü’nün güneyinde yer alır. Bir zamanlar Türkiye’nin en önemli sulak alanlarından biri olan ÖDA, yeraltı sularının yanlış kullanımı nedeniyle artık tümüyle kurumuş ve restorasyon aşamasına gelmiştir. ÖDA, su kaynaklarını yitirmeden önce su kalitesi yüksek bir tatlı su gölü olan Eşmekaya Gölü, bunun çevresindeki birkaç küçük göl (Turna Gölü, Sülüklü Göl, Akgöl ve Bezirci Gölü) ve çok sayıda pınarın beslediği bataklık, sazlık ve meralardan oluşmaktaydı. Alanın ortasından Aksaray – Konya yolu geçmektedir.
Habitatlar: Küçük tatlı ve tuzlu su gölleri ve pınarlar, bataklık ve meralardan oluşan alan kuruduktan sonra bitki örtüsünü büyük ölçüde kaybetmeye başlamıştır. ÖDA’nın güneyindeki bataklıklar 1990’ların sonlarına kadar Juncus heldreichianus’un baskın olduğu geniş sulak çayırlara ev sahipliği yapmaktaydı.
Türler: Alan, nesli dünya ölçeğinde tehlike altında olan endemik Gladiolus halophilus isimli bitki türü için önem taşır.
Su kuşları için önemli bir üreme alanı olan ÖDA, günümüzde büyük ölçüde kurumuştur ve kuş popülasyonlarını neredeyse tümüyle kaybetmiştir.
Alan kuş türlerinin yanı sıra nesli dünya ölçeğinde tehlikedeki Aphanius anatoliae ve dar yayılışlı olan Aphanius danfordii adlı içsu balıkları için önemlidir. Bu türlerin alandaki son durumu hakkında çalışmalar yapılması gerekmektedir.
Alan Kullanımı: Alanda büyükbaş hayvancılık ve tarım yapılmaktadır. Bir zamanlar elma bahçeleri ile bilinen Eşmekaya’da gölün kuruması ile bahçeler büyük zarar görmüştür.
Tehditler: Devlet Su İşleri (DSİ) 1995 yılında sulama amacıyla Eşmekaya Sazlıkları’nın baraj gölüne dönüştürülmesi yönünde çalışmalara başlamış, ancak bu çalışma hem yasadışı olduğundan hem de yeraltı sularının çekilmesi nedeniyle yarım kalmıştır. Bu süreçte sulak alan büyük ölçüde zarar görmüş ve alanın doğusunda çok sayıda yarasanın kullandığı mağaraların dokusu bozulmuştur. Kültür Bakanlığı’nın DSİ aleyhinde açtığı davayı kazanması sonucunda mahkeme alanın eski haline getirilmesine karar vermiş, ancak ne DSİ, ne de müteahhit firma bu kararı uygulamıştır. Alan bugün tümüyle kurumuş ve restorasyon aşamasına gelmiştir
Koruma Çalışmaları: Sazlıklar WWF Türkiye’nin Konya Havzası Projesi kapsamında çalışılmaktadır.
Yerel İlgi Sahipleri: Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı; Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Doğa Koruma Daire Başkanlığı; Aksaray Valiliği; Aksaray İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Aksaray İli Çevre Koruma Vakfı; Aksaray Doğayı Sevenler Derneği; WWF-Türkiye; Doğa Derneği.
Murat Gülsaçan