OBK014-Ilgaz Dağları-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Korumaya Bağımlı
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 152653 ha Yükseklik : 670 m – 2587 m
Boylam : 33,78ºD İl(ler) : Kastamonu, Çankırı
Enlem : 41,08ºK İlçe(ler) : Ilgaz, Tosya, İhsangazi, Kurşunlu, Bayramören
Koruma Statüleri : Milli park, yaban hayatı geliştirme sahası
Alanın Tanımı: ÖDA, 2587 metreye yüksekliği ile Batı Karadeniz Bölümü’nün en yüksek dağlarından biri olan Ilgaz Dağları ve eteklerini içerir. Alan kuzeyde Araç, güneyde ise Devrez Çayı ile çevrilidir. 700–800 metre yükseklikteki vadi tabanlarından, çeşitli ormanlar ve dağ doruklarına kadar farklı kuşaklara, bakılara, noktasal iklim koşullarına sahip olan Ilgaz Dağları bu özelliği nedeniyle yüksek tür çeşitliliğine sahiptir.
Habitatlar: Ilgaz Dağları, farklı jeomorfolojik yapısı, zengin su kaynakları, yükselti ve bakıya göre değişen iklim özellikleri nedeniyle zengin bitki formasyonlarına ve tarım alanlarına ev sahipliği yapar. Kuzeye bakan yamaçların alçak kesimleri genel olarak nemli meşe (Quercus petraea, Q. Robur ve Q.frainetto) ve karaçam (Pinus nigra) ormanlarıyla kaplıdır. 1000–1300 metre yüksekliklerde gürgen (Carpinus betulus) ve doğu kayını (Fagus orientalis) baskın duruma geçer.
1500 metre ve üzerinde, doğu kayını, Uludağ göknarı (Abies nordmanniana ssp. bornmuelleriana) ve sarıçam (Pinus sylvestris) saf ya da karışık ormanlar oluşturur. Daha çok güneş alan ve daha kurak olan güney bakılı yamaçlardaki ormanlar büyük ölçüde zarar görmüştür ve kuzeydeki nemli meşe türlerinin yerini kurakçıl meşe türleri (Q. pubescens, Q. İnfectoria ve Q. cerris) alır. Bunlara yer yer ardıç (Juniperus excelsa ve J. foetidissima) türleri katılır. Karaçam ise bu bölgedeki orman formasyonunu oluşturan baskın iğne yapraklı ağaçtır. Gökırmak ve Devrez çaylarının aşağı kesimlerinde Akdeniz kökenli kızılçam lokal yayılış gösterir. Türkiye’ye endemik bir meşe türü olan kasnak meşesi (Quercus vulcanica) Çamtepe’de (1955 m) sınırlı bir yayılışa sahiptir.
2000-2200 metreden sonra başlayan yüksek dağ kuşağı, nadir ve endemik türler bakımından son derece zengindir. Bu kuşağın en yaygın bitki topluluklarını Daphne leoides, Juniperus communis ssp. nana ve Vaccinium myrtillus gibi bodur çalılar oluşturur.
Türler: ÖDA, Türkiye’deki bitki endemizm merkezlerinden biri olarak ÖDA kriterlerini sağlayan 37 bitki taksonuna ev sahipliği yapar. Bunlardan Festuca ilgazensis, Hieracium macrogonum ve Hieracium tuberculatum dünya üzerinde sadece buraya özgüdür. Alan ayrıca endemik olmasa da Türkiye’de yalnızca burada kayıtlı relikt mersin yapraklı söğüt (Salix myrsinifolia) popülasyonuna da ev sahipliği yapar.
Bölge yırtıcı kuşlar ve ılıman kuşak orman biyomu türleri için önemli bir üreme alanıdır. Sakallı akbaba (Gypaetus barbatus), küçük kartal (Hieraaetus pennatus), bıyıklı doğan (Falco biarmicus), gökdoğan (Falco peregrinus), kızıl akbaba (Gyps fulvus), alaca sinekkapan (Ficedula semitorquata), aksırtlı ağaçkakan (Dendrocopos leucotos), ortanca ağaçkakan (Dendrocops medius) alanda üreyen önemli türlerdir.
Memeliler açısından da önemli olan alan çöl sıçanının endemik bir alt türüne (Meriones tristrami intraponticus) ev sahipliği yapar.
Alan, nesli küresel ölçekte tehlikedeki apollo (Parnassius apollo) ve bölgesel ölçekte tehlikeki çokgözlü Eros mavisi (Polyommatus eroides), karagözlü mavi kelebek (Glaucopsyche alexis) ve Glaucopsyche alcon adlı türlere ev sahipliği yapar.
Alan Kullanımı: Bölgedeki ana geçim kaynakları tarım, hayvancılık, ormancılık ve turizmdir. Özellikle günübirlik ve kış sporları turizminin yöre ekonomisine etkisi son yıllarda oldukça artmıştır.
Tehditler: Ilgaz Dağları, sürekli genişletilen kayak tesisleri, milli park sınırlarında artan sosyal tesis ve oteller ile hemen koruma sınırları dışındaki ikinci konutlar nedeniyle aşırı yapılaşma baskısı altındadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Kış Sporları Turizm Merkezi ilan edilen Ilgaz Dağları’nda turizm hareketinin ve yatak kapasitesinin artırılmasına yönelik planlar hazırlanmıştır.
Korunan alanın yönetimindeki eksiklikler milli parkın koruma hedeflerine ulaşmasını zorlaştırmaktadır. Orman yangınları ve alpin kuşaktaki aşırı otlatma baskısı alanın karşı karşıya bulunduğu diğer tehditler arasındadır.
Koruma Çalışmaları: 1976 yılında koruma altına alınan Ilgaz Dağları Milli Parkı sınırının ekolojik bütünlük sağlayacak şekilde genişletilmesine çalışılmaktadır.
ÖDA sınırları içerisinde yer alan Ilgaz Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ve Tosya Gavurdağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ise bölgedeki yaban hayatının korunması için önem taşır.
Yerel İlgi Sahipleri: Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü; Kastamonu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Kastamonu İl Turizm Müdürlüğü; Kastamonu Orman Kooperatifleri Birliği; Çankırı İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Ilgaz Kaymakamlığı.
Kiraz Erciyas, İsmail Menteş