ORT007-Kirmir Vadisi-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : İzlenmesi Gerekli
Alanın Değişimi : Aynı (0)
Yüzölçümü : 37142 ha Yükseklik : 480 m – 1080 m
Boylam : 32,00ºD İl(ler) : Ankara
Enlem : 40,16ºK İlçe(ler) : Beypazarı, Güdül, Ayaş, Kızılcahamam
Koruma Statüleri : Arkeolojik sit alanı, doğal sit alanı
Alanın Tanımı: Kirmir Vadisi, kaynağını Kızılcahamam’ın kuzeyindeki Işık Dağları’ndan alan Kirmir Çayı’nın Pazar Çayı ile birleştiği noktadan başlayarak Sarıyar Barajı’na döküldüğü yere kadarki kısmını ve Beypazarı ve çevresindeki jipsli-killi-marnlı tepelik alanları kapsar. Beypazarı ilçesinde Kirmir Çayı’na karışan İnözü Deresi’nin oluşturduğu vadi de ÖDA sınırları içinde bulunmaktadır.
Buzul çağları öncesinde çok sıcak iklim koşullarında göl tabanında tortulanmış olan jips-kil-marn tortulları üzerine yerleşen Kirmir Çayı, daha derinde bazalt ve andezit gibi volkanik kayaçların oluşturduğu katmana indiğinde de bulunduğu alanı aşındırmaya devam etmiş ve bugün kuşların üremesi açısından büyük önem taşıyan yarma vadiler oluşturmuştur. Çevresine göre daha sıcak ve nemli koşullara sahip Kirmir Vadisi, bu özelliği nedeniyle karasal iklim koşullarında yaşayamayan pek çok bitki türüne ev sahipliği yapar.
Habitatlar: Alanın batı kısmında geniş bozkır ve tarım alanları bulunur. Doğuda ise bol kıvrımlı derin ve dar vadiler, vadi tabanlarındaki küçük meyve bahçeleri ve büyük parçalar halinde meşe ve yer yer ardıç toplulukları bulunur. İnözü Vadisi ve Güdül civarları başta olmak üzere vadilerdeki sarp kayalıklar birçok canlı türü için yuva özelliği taşır. Beypazarı ilçe merkezi de ÖDA içinde kalır.
ÖDA, İran-Turan bitki coğrafyasında bulunmakla birlikte hem Avrupa-Sibirya, hem de ılıman koşulları nedeniyle Akdeniz türlerini barındırır. Vadideki en yaygın üç bitki ailesini Asteraceae, Brassicaceae ve Fabaceae oluşturur.
Türler: Endemik bitki türleri açısından önemli olan alanda dünyada sadece burada yaşayan beypazarı gevenine (Astragalus beypazaricus) ev sahipliği yapar.
Kirmir ve İnözü vadileri boyunca uzanan kayalıklarda önemli sayılarda kara leylek (Ciconia nigra), küçük akbaba (Neophron percnopterus), bıyıklı doğan (Falco biarmicus), puhu (Bubo bubo) ve kırmızı gagalı dağ kargası (Pyrrhocorax pyrrhocorax) üremektedir. Vadide ÖDA kriterlerini sağlamamakla birlikte kuzgun (Corvus corax) ve angıt (Tadorna ferruginea) da yuvalamaktadır. Vadi aynı zamanda tosbağa (Testudo graeca) ve su samuru (Lutra lutra) için önemlidir.
Alan Kullanımı: Gösterişli sarp kayalıkları ile İnözü Vadisi ve geleneksel mimariye sadık kalınarak restore edilmiş pek çok ev ve konak bulunan Beypazarı, son yıllarda özellikle Ankara’dan ziyarete gelenler için önemli bir eğlenme ve dinlenme alanı haline gelmiştir.
Alanın ılıman iklim özellikleri, tarımsal faaliyetlerde çeşitliliğin yüksek ve tarım sezonunun uzun olmasını sağlar. Bölgede ağırlıklı olarak sulu tarım yapılmaktadır. Alanda azalmakla birlikte küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. ÖDA ve civarı, Ankara keçisi olarak da bilinen tiftik keçisi sürülerinin yaygın olarak görüldüğü son bölgelerden biridir.
Beypazarı’nda 1979’da MTA tarafından kömür arama sondajları yapılırken bulunan doğal soda (trona) madeni, 240 milyon ton ile dünyanın en büyük ikinci rezervine sahiptir. Bu maden 1998 yılından beridir Eti Soda A.Ş. tarafından işletilmektedir.
Tehditler: Alanın çoğunlukla eski göl tabanında tortulanma sonucu oluşmuş gevşek bir yapıya sahip olması ve vadi sistemi dışında ağaç varlığının azlığı nedeniyle bölgenin erozyondan etkilenme derecesi yüksektir.
Alanda yoğun kimyasal gübre ve ilaç kullanımı, su kaynaklarını kirletmekte ve toprağın kalitesini düşürmektedir.
Eti Soda işletmesinin alandaki bozkır türlerine olan etkisi bilinmemektedir. Ancak yöre halkı işletmenin zaman zaman atıklarını arıtmadan tarım alanlarını sulayan derelere bırakmasından şikâyetçidir.
Koruma Çalışmaları: İnözü Vadisi’nin kaya duvarlarındaki mezarlar ve kiliseler arkeolojik sit, vadi tabanı ise doğal sit alanı olarak koruma altına alınmıştır. Doğa Derneği ve Beypazarı Belediyesi, Birleşmiş Milletler Küresel Çevre Fonu Küçük Destek Programı desteğiyle, İnözü Vadisi’ndeki doğal yaşamın korunması ve tanıtılması için yöre insanının da katılımıyla bir doğa turizmi çalışması yürütmektedir.
Yerel İlgi Sahipleri: Ankara Valiliği; Ankara İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Müdürlüğü; Beypazarı Belediyesi; Beypazarı Kaymakamlığı; Güdül Belediyesi; Güdül Kaymakamlığı; Doğa Derneği.
Murat Ataol