MAR013-Manyas Kuş Gölü-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Korumaya Bağımlı
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 21821 ha Yükseklik : 15 m – 60 m
Boylam : 27,96ºD İl(ler) : Balıkesir
Enlem : 40,18ºK İlçe(ler) : Bandırma, Gönen, Manyas
Koruma Statüleri : Milli Park, Ramsar alanı, doğal sit alanı
Alanın Tanımı: Manyas (Kuş) Gölü, Marmara Denizi’nin güneyinde yer alan geniş ve sığ bir tatlı su gölüdür. En derin yeri dört metre civarında olup ortalama derinliği 1–2 metredir. Koloidal kil içerdiği için suyu sürekli bulanıktır. Gölün planktonlar ve dip canlıları bakımından zengin oluşu, gerek çeşitlilik gerekse yoğunluk bakımından yaban hayatının gelişmesine olanak sağlamıştır. Alanın su seviyesi mevsimlere göre değişerek en yüksek düzeyine ilkbaharda ulaşmakta, diğer mevsimlerde ise düşmektedir. Gölün ortalama su seviyesine sahipken kapladığı alan 16 bin 800 hektar civarındadır. Manyas Gölü, Türkiye’de “kuş cenneti” olarak tanınan ilk alandır ve bu nedenle kuşların, sulak alanların ve doğanın tanınmasına öncülük etmiştir.
Habitatlar: ÖDA, geniş ve sığ bir tatlı su gölü, sazlık alanlar, subasar çayırlar, makilikler ve subasar söğüt topluluklarından oluşur. Kocaçay ve Sığırcı derelerinin göle karıştığı yerlerde söğüt toplulukları ve sazlıklar daha geniş alanlar kaplar. Göl kıyıları özellikle yaz aylarında suların çekildiği yerlerde zengin sucul bitki örtüsüne sahiptir. Göl kıyısında yer yer tarım alanları bulunur.
Türler: Göl, tepeli pelikan (Pelecanus crispus), küçük karabatak (Phalacrocorax pygmeus), küçük akbalıkçıl (Egretta garzetta), gece balıkçılı (Nycticorax nycticorax), sumru (Sterna hirundo) ve mahmuzlu kızkuşu (Vanellus spinosus) için ülkemizdeki önemli üreme alanlarındandır. Göç döneminde çok sayıda ak pelikan (Pelecanus onocrotalus), kış döneminde ise tepeli pelikan, küçük karabatak ve dikkuyruk (Oxyura leucocephala) burada beslenir.
Nesli küresel ölçekte tehlike altında olan Cobitis (Bicanestrinia) puncticulata adlı iç su balığı dünyada sadece bu alanda yaşamaktadır.
Alan Kullanımı: Giderek azalmakla birlikte balıkçılık ve kerevit istihsali göl çevresinde yaşayan halkın geçimine önemli katkı sağlamaktadır. Bölgedeki sanayi daha çok tarıma dayalı küçük işletmeleri kapsamaktadır ve konserve, gübre, salça, un ve bitkisel yağ fabrikaları üzerinde yoğunlaşmıştır.
Tarım ve tarım ürünlerinin ticareti diğer temel geçim kaynaklarıdır. Yaz aylarında suların çekildiği yerlerin bir kısmında sebze tarımı yapılmaktadır. Sığır ve koyun yetiştiriciliği ile modern tavukçuluk oldukça gelişmiş olup ÖDA çevresindeki önemli gelir kaynaklarıdır.
Tehditler: 1992-1997 yılları arasında göl su seviyesinin bir metre civarında yükseltilmesi kuşların kuluçka yaptığı söğütlerin çürümesine neden olmuştur. Öte yandan, yapımına devam edilen Manyas Barajı gölün ekolojik karakterini olumsuz yönde etkileyebilir.
Manyas Gölü, kendisini besleyen derelerin beslenme havzasındaki yoğun sanayileşmeden kaynaklanan atıklar nedeniyle tehlikeli boyutlarda kirlenmeye maruz kalmıştır. Manyas Gölü’ne kuzeyden karışan ve Kuş Cenneti içinden geçen Sığırcı Deresi, Bandırma Belediyesi sınırları içinde bulunan sanayi kuruluşlarının deşarjlarını doğrudan göle taşımaktadır. Bunun yanı sıra, yerleşim alanlarının kanalizasyonu da göle atılmakta ve tarım alanlarında kullanılan gübre diğer zirai mücadele ilaçları yağış suları ile göle taşınmaktadır.
Koruma Çalışmaları: Alan, Türkiye’nin “kuş cenneti” olarak bilinen ilk sulak alanıdır. Doğal olarak yerde veya sazlıkların arasında kuluçkaya yatan tepeli pelikanlar, ilk kez 1968 yılında milli parkın batı kesiminde söğüt ağaçları üzerine insan eli ile hazırlanan platformlar üzerinde yuva kurmaya başlamıştır. Kuşcenneti Milli Parkı 1976 yılında Avrupa Konseyi’nce iyi korunan ve yönetilen koruma alanlarına verilen “A” sınıfı diploma ile ödüllendirilmiştir. Ayrıca 1994 yılında Ramsar Sözleşmesi listesine dâhil ettirilmiştir.
Avrupa Komisyonu Life Programı desteğiyle hazırlanan Manyas Gölü yönetim planı 2001 yılında uygulamaya konmuştur. Manyas Kuşcenneti Milli Parkı’nın geniş kitlelere tanıtılması ve çevre kirliliği nedeniyle karşı karşıya kaldığı tehlikelere kamuoyunun dikkatini çekebilmesi amacıyla, 1987 yılından bu yana her yıl bir festival düzenlenmektedir.
Yerel İlgi Sahipleri: Balıkesir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü; Bandırma Belediyesi; Manyas Belediyesi; Salur Belediyesi.
Osman Erdem