Tam ekranda görmek için tıklayınız.
Önemli Doğa Alanı (ÖDA) kavramı, hassas ve benzersiz doğal alanları belirlemek üzere kullanılan bir önceliklendirme yaklaşımıdır. Bunun için başta nesli tehlike altında olan ve/veya kısıtlı bir coğrafi yayılışa sahip canlı türleri olmak üzere bir dizi ekolojik gösterge kullanılır. ÖDA’lar, alan korumaya ihtiyaç duyan tür ve habitatların dağılım ve nüfuslarını esas alan standartlar, küresel ölçekte uygulanabilir eşik değerlerine bağlı somut kriterler vasıtasıyla seçilmektedir. Öte yandan, ÖDA’ların belirlenmesinde bir dizi nicel eşik değeri kullanılmaktadır.
Doğa Derneği uzmanlarının da arasında bulunduğu uluslararası bir ekip 2004 yılında Dünya Kuşları Koruma Kurumu (BirdLife International) tarafından yürütülen “Önemli Kuş Alanı” çalışmalarını temel alarak ÖDA kriterlerinin ilk tasarımını ortaya koydu. Ardından, 2016 yılında Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN), ÖDA yöntemini daha da geliştirerek öncelikli alanların belirlenmesi için uluslararası standart olarak kabul etti.
IUCN’in 2016’da belirlediği yeni standarda göre beş ana ÖDA kriteri ve bir dizi alt kriteri bulunuyor:
| A. Tehlike altındaki biyolojik çeşitlilik |
| A1. Tehlike altındaki türler |
| A2. Tehlike altındaki ekosistem çeşitleri |
| B. Dar yayılışlı biyolojik çeşitlilik |
| B1. Dar yayılışlı tekil türler |
| B2. Dar yayılışlı birden fazla türün birlikte bulunması |
| B3. Dar yayılışlı tür toplulukları |
| B4. Dar yayılışlı ekosistem çeşitleri |
| C. Ekolojik bütünlük |
| D. Biyolojik süreçler |
| D1. Yoğunlaşan türler |
| D2. Ekolojik sığınaklar |
| D3. Çoğalma kaynakları |
| E. Sayısal analizler aracılığıyla eşsizlik, benzersizlik |
Ülke ölçeğindeki ilk ÖDA envanterlerinden biri olan “Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları” kitabı, Doğa Derneği’nin koordinasyonu, pek çok kuruluşun ve bilim insanının katkısıyla 2006 yılında tamamlandı. Sekiz farklı canlı grubu için yapılan bu çalışmada bitkiler, kız böcekleri, kelebekler, iç su balıkları, çift yaşamlılar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler ile ilgili veriler sentezlendi ve sonuç olarak 305 ÖDA tanımlandı. Doğa Derneği’nin bu çalışmasına daha önce farklı uzman ve kurumlar tarafından hazırlanan Önemli Kuş Alanları, Önemli Bitki Alanları ile deniz kaplumbağası ve Akdeniz foku alanları önemli birer altlık oluşturdu.
Doğa Derneği’nin 2018 yılında başlattığı ÖDA Güncelleme Programı, Türkiye ve dünyadaki paydaşlarla birlikte hareket ederek Türkiye’nin bu hassas ve benzersiz doğal alanlarını derinlemesine araştırmak için hazırlanmıştır. 2018 ÖDA Güncelleme Programı’nın hedefleri şunlardır:
- ÖDA’ların güncellenmesi, izlenmesi ve korunması için ilgili tüm paydaşların yer aldığı bir ağ oluşturmak.
- IUCN’in 2016 kriterlerine göre Türkiye’nin ÖDA envanterini ve sınırlarını gözden geçirmek ve güncellemek.
- 2006 yılından bu yana elde edilen güncel biyolojik çeşitlilik verilerini ÖDA envanterine dahil etmek.
| Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları Kitabı |
| Giriş |
| Marmara Bölgesi |
| Ege Bölgesi |
| Akdeniz Bölgesi |
| Orta Anadolu Bölgesi |
| Orta ve Batı Karadeniz Bölgesi |
| Doğu Karadeniz Bölgesi |
| Doğu Anadolu Bölgesi |
| Güney Doğu Anadolu Bölgesi |
| Ekler |