ORT039-Palas Gölü-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Acil
Alanın Değişimi : Gerileme (-2)
Yüzölçümü : 4676 ha Yükseklik : 1130 m – 1220 m
Boylam : 35,82ºD İl(ler) : Kayseri
Enlem : 39,03ºK İlçe(ler) : Sarıoğlan
Koruma Statüleri : Doğal sit alanı
Alanın Tanımı: Palas Gölü, Kayseri’nin kuzeydoğusunda bir çöküntü ovası olan Palas Ovası’nın içinde yer alır. Gölün diğer adı Tuzla Gölü’dür. En derin yeri iki metre olan gölün mevsimsel değişikliklere bağlı olarak kapladığı alan 25–35 kilometrekare arasında değişmektedir. Ana su kaynaklarını doğuda Değirmen, güneydoğuda Yertaşpınar, güneyde ise Körpınar, Başpınar ve Soğukpınar dereleri oluşturur. Gölün doğusunda uzanan ıslak çayırlardaki pınarlar gölü besleyen diğer su kaynaklarıdır. Yaz aylarında göl alanı daralmakta ve suyun içindeki tuz göl kenarında çökelmektedir. Göl havzası alanın kuzeyini bir set şeklinde çeviren tepelerle bir kilometre uzaklıktaki Kızılırmak nehrinden ayrılır.
1993 yılında doğal sit alanı ilan edilen Palas Gölü, farklı ekosistemleri bir arada barındırır. Palas Ovası ve Palas Gölü yarı kapalı su havzasında tarım amaçlı yeraltı su çekimlerinin artması ve sulu tarıma geçiş, son yıllarda gölün haziran ve ağustos ayları arasında tamamen kurumasına neden olmaktadır. Bu durum, göl ve çevresindeki yaşam alanlarına bağlı olan kuş, bitki ve memeli hayvan türlerinin sayısının gün geçtikçe azalmasına neden olmaktadır.
Habitatlar: Tuzlu göl aynasının çevresinde sulak çayırlar, sazlıklar, tuzcul bozkırlar, dağ bozkırları ve tarım arazileri yer alır. İnsan eliyle oluşmuş ve gölün güneydoğusunda bulunan Yertaşpınar ve Körpınar sazlıkları, su kuşlarının önemli üreme ve barınma alanlarıdır.
Türler: Göl çevresi nesli tehlike altındaki ve Türkiye’ye endemik Lepidium caespitosum adlı bitki türüne ev sahipliği yapar.
Palas Gölü, büyük cılıbıt (Charadrius leschenaultii columbinus), turna (Grus grus) ve angıt (Tadorna ferruginea) gibi kuş türleri için ÖDA kriterlerini sağlamaktadır.
Alan Kullanımı: Göl çevresindeki düzlükler bölgede tarım ve hayvancılığın gelişmesine olanak sağlamıştır. Tarım arazilerinde genellikle tahılgiller, pancar, yonca ve ayçiçeği ekilmektedir. Göl çevresinde aynı zamanda meyve ve sebze üretimi de yapılmaktadır. Yöre halkının bir kısmı geleneksel halı dokumacılığı yapmaktadır.
Yöre insanının gelir elde ettiği ve kullandığı diğer önemli bir ürün tuzdur. Buharlaşmaya ve yağışın azalmasına bağlı olarak göl kıyısında biriken tuz, geleneksel yöntemlerle yöre halkı tarafından çıkarılmaktadır. Tuz çıkarımı mayıs ayı sonundan eylül ortasına kadar yapılmaktadır.
Tehditler: Palas Gölü çevresindeki meralar büyük ölçüde tarım alanlarına dönüştürülmüştür. Sulama amacıyla gölü besleyen su kaynaklarının tutulması ve yeraltı sularının yöre halkı tarafından aşırı kullanılması, son yıllarda gölün yaz aylarında tamamen kurumasına neden olmaktadır.
Kalan mera alanlarında yapılan aşırı ve bilinçsiz otlatma nadir bitki türlerinin ve kıyı kuşlarının yaşam alanlarının yok olmasına neden olmaktadır. Ayrıca soğanlı bitki türleri günübirlik ziyaretçiler ve yöre halkı tarafından sökülmektedir.
Alanda soda çıkarma ve arama ruhsatlarına sahip işletmeler bulunmaktadır. Bu işletmeler göle giden su kaynaklarını tutmaktadır.
Koruma Çalışmaları: DoğaBel, Palas Gölü’nde ekonomik, sosyal ve ekolojik olarak sürdürülebilir tuz çıkarımı ve biyolojik çeşitliliğin korunması için UNDP GEF/SGP desteğiyle Temmuz 2004’ten bu yana çalışmalarını sürdürmektedir.
Bunun yanı sıra Erciyes Üniversitesi Mimarlık Fakültesi ve DoğaBel, Tuzla Gölü çevresindeki yerleşim alanlarının biyolojik çeşitliliği koruyacak bir yapıda gelişmesi için bölgenin yapılaşma planını hazırlamaktadır.
Yerel İlgi Sahipleri: Kayseri Valiliği; Kayseri İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Palas Belediyesi, Tuzhisar Belediyesi; Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü; Kayseri Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu Müdürlüğü; Ulusal Doğa Koruma ve Belgeselleme Derneği; Erciyes Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu.
Suat Çabuk, Mehmet Somuncu, Serkan Yılmaz