AKD058-Seyhan Deltası-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Acil
Alanın Değişimi : Gerileme (-2)
Yüzölçümü : 41025 ha Yükseklik : 0 m – 55 m
Boylam : 35,18ºD İl(ler) : Adana, Mersin
Enlem : 36,65ºK İlçe(ler) : Karataş, Tarsus
Koruma Statüleri : Doğal sit alanı, yaban hayatı geliştirme sahası, Ramsar alanı
Alanın Tanımı: ÖDA; Seyhan Nehri ve Tarsus (Berdan) Çayı’nın Akdeniz’e döküldüğü bölge ile Tuzla ve Akyatan göllerinden oluşur. Tuzla Gölü, Seyhan ağzının doğusunda yer alır ve Çukurova’daki göllerin en batıda olanıdır. Gölün suyu yılın büyük bölümünde hafif tuzludur. Kış aylarında su seviyesinin artmasıyla tuzluluk oranı azalır. Deltanın diğer bir önemli parçası da Akyatan Gölü’dür. Akyatan, Türkiye’nin en büyük lagün gölüdür.
Habitatlar: ÖDA; tatlı ve tuzcul çayırlar ve bozkırlar, kalıcı ve geçici göller, nehir boyu, kumullar, tarım alanları, ağaçlandırma alanları ve yerleşim birimlerinden oluşur. Tuzla Gölü’nün güneydoğusunda, kısmen Seyhan’ın eski yatağı üzerinde sık bitki örtüsüyle kaplı tatlı su bataklıkları, tuzcul bataklıklar ve gölcükler bulunur.
Türler: Seyhan Deltası bitkiler açısından oldukça önemlidir. Alanda 19 bitki taksonu ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Bunların çoğu dar yayılışlı ve nesli küresel ölçekte tehlike altında olan türlerdir.
Tuzla ve Akyatan gölleri kuşlar için yılın her döneminde önem taşır. Birçok kuş türü alanı kışlamak ve üremek için kullanmaktadır. Alanda bulunan öncelikli kuş türlerinin başında, alanda üreyen yaz ördeği (Marmaronetta angustirostris) ve alanda kışlayan dikkuyruk ördekleri (Oxyura leucocephala) gelmektedir. Alandaki diğer önemli türler akça cılıbıt (Charadrius alexandrinus) ve flamingodur (Phoenicopterus roseus). Göç döneminde ve kış aylarında on binlerce su kuşunu barındırır.
Saz kedisi (Felis chaus) alanda yaşayan önemli canlı türlerinden biridir.
Seyhan Deltası kıyılarında, yeşil denizkaplumbağası (Chelonia mydas) ve az sayıda denizkaplumbağası (Caretta caretta) yuvalamaktadır. Dar yayılışlı ve Akdeniz biyomuna özgü bir yılan türü olan Eirenis aurolineatus alandaki bir başka önemli sürüngen türüdür.
Nesli küresel ölçekte tehlike altında bulunan Brachythemis fuscopalliata isimli kızböceği türü alanda bulunmaktadır.
Alan Kullanımı: Bölgede tarım, hayvancılık ve balıkçılık yapılmaktadır. Çukurova Deltası’nın Ceyhan, Seyhan ve Berdan nehirlerinin taşıdıkları alüvyonlar sonucu oluşan toprakları, iklim koşullarının uygunluğu nedeniyle Türkiye’nin en verimli topraklarıdır. Deltadaki toplam arazinin yüzde 60’ını tarım arazileri oluşturmaktadır.
Bölgede hayvancılık büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvan yetiştiriciliği üzerinde yoğunlaşmıştır. Tuzla dalyanında yıllık ortalama balık verimi 40 tondur. Akyatan dalyanında ise balık verimi 250 tonun üzerindedir. Alan ayrıca kuş gözlemcileri ve doğa fotoğrafçıları için önemli bir uğrak yeridir.
Tehditler: Alan üzerindeki en önemli tehdit, su rejimine müdahaledir. Devlet Su İşleri’nin (DSİ) Aşağı Seyhan Sulama Projesi’nin IV. ve sonuncu aşamasında Tuzla ve Akyatan göllerine yakın, taban suyu yüksek arazilerin kurutulması yönünde çalışmalar yürütülmektedir. 35 bin hektar hazine arazisinin kurutulması ve özel arazi sahipleri arasında paylaştırılması amaçlanmış, deltada bazı küçük bataklık ve mevsime bağlı oluşan sulak alan habitatları kurutularak tahrip edilmiştir. Yine DSİ tarafından bağlanacak tahliye kanalları ile Tuzla Gölü’nün tuzluluk oranı azaltılarak balıkçılığın geliştirilmesi amacıyla iki küçük kanalla göle az miktarda su verilmesi planlanmıştır. Çukurova Deltası’ndaki en az kirlenmiş sulak alan olan Tuzla Gölü’nde oluşturulacak hidrolojik değişiklikler göldeki doğal yaşam için son derece önemlidir.
Akyatan Gölü ve Akdeniz arasında uzanan yaklaşık 2500 ha kumul alan, 1960’lı yıllardan beri ağaçlandırılmaktadır. Deltaya yabancı pek çok ağaç türünün kullanıldığı bu çalışmalar Seyhan Nehri ağzının batısında da sürdürülmektedir. Ağaçlandırma, nemli kumul ve bataklık habitatlarını tehdit etmektedir.
Yazlık konut ve turistik tesisler, başta Beyazkum Sahili (Bahşiş) olmak üzere, Tuzla Gölü civarı ve Karataş yakınlarındaki kumullar ve kumul bitki örtüsünü tahrip etmektedir. Akyatan ve Tuz gölleri kıyılarında, yeni yazlık tesislerin yapımı planlanmaktadır.
ÖDA’daki kumullarda son yıllarda artan tarım alanları, yeraltı sularının kullanılmasıyla alandaki su dengesinin bozulmasına ve kumul yapısının bozulmasına neden olmaktadır.
Çukurova Deltası’nın merkezindeki yoğun tarım yapılan alanlardan ve çevredeki sanayi ve yerleşim alanlarından gelen kimyasallar, Akyatan Gölü’nü hızla kirletmektedir.
Koruma Çalışmaları: WWF-Türkiye, Akyatan kumsallarındaki yeşil deniz kaplumbağalarının korunması için Adnan Menderes ve Hacettepe üniversiteleriyle birlikte izleme ve koruma çalışmaları yürütmektedir.
Doğa Derneği, Tuzla ve Akyatan göllerinde Çukurova Üniversitesi kuş gözlem topluluğuyla birlikte kış ortası su kuşu sayımları gerçekleştirmektedir.
Yerel İlgi Sahipleri: Adana Valiliği; Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Adana Büyükşehir Belediyesi; Tarım İl Müdürlüğü; Çukurova Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü; Çevre ve Tüketiciyi Koruma Derneği; WWF-Türkiye; Doğa Derneği; Çukurova Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu.
Ayşe Könte