Sonbahar 2018 Kuş Gözlem Raporu

Saner Erdoğan
0534 878 90 82
[email protected]

Sonbahar 2018 Kuş Gözlem Raporu

Eylül – Ekim – Kasım 2018

Boz kaz Anser anser
Ankara Mogan Gölü’nde Eylül ‘den itibaren 10 Kasım’a kadar Mogan Gölü Önemli Kuş Alanı’nda (Gölbaşı Selkapanı dahil) düzenli olarak gözlenmiş, en yüksek sayı 54 birey ile 04 Kasım’da Selkapanı’nda yapılmıştır (Ferit Başbuğ). Bu gözlemler Mogan Gölü ÖKA’sı için eKuşBank’a girilmiş olan ilk sonbahar kayıtlarıdır.

Sakarca Anser albifrons
Rize’de bir genç birey gözlemlenerek fotoğraflanmıştır (04 ve 10 Kasım, Birol Hatinoğlu). eKuşBank’ta aynı döneme ait önceki yıllarda yapılmış çok sayıda gözlem bulunmaktadır. Öte yandan, sakarca aynı dönemde Türkiye sınırları dışında Meriç Deltası’nın Yunanistan bölümünde 14 Kasım’da gözlemlenmiştir (Dimitris Kokkinidis).

Sakarca. Fotoğraf:Birol Hatinoğlu

Küçük kuğu Cygnus columbianus
2 birey Van Gölü kıyısında, Göründü sulakalanında gözlemlenmiştir (08 Kasım, Kerem Ali Boyla). Önceki yıllarda Eylül ve Kasım ayları arasında türe ait gözlemler Türkiye’nin batı yarısında bulunmakta birlikte, bu kayıt sonbahar döneminde Türkiye’nin doğusu için eKuşBank’a girilen ilk kayıt olma özelliğini taşımaktadır.

Angıt Tadorna ferruginea
01 Eylül’de Kulu Gölü’nde 750 birey (Alaz Uslu ve ark.), 22 Eylül’de Mogan Gölü’nde 700 birey (Ferit Başbuğ), 06 Ekim’de Kavak Deltası’nda 450 birey (Murat Uyman), 14 Ekim’de Kumkale Deltası Çanakkale’de 223 birey (Murat Uyman ve Mehmet Kıran), 29 Kasım’da Gediz Deltası’nda 705 birey (Onur Tozkoparan ve ark.) gözlemlenmiştir. Türün bölgesel nüfusu 20 bin bireydir. Bu alanlarda türün bölgesel nüfusunun yüzde birinden daha fazla angıt sayıldığı için yapılan gözlemler doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Altıngöz Bucephala clangula
Filyos Deltası’nda (Zonguldak) bir birey gözlenmiştir (20-21 Ekim, Ferit Başbuğ). Türün bu dönemde eKuşBank’a girilmiş üç kaydından biri ve en erken gözlemidir.

Sütlabi Mergus albellus
Türkiye’nin kuzeyinde bir dizi sonbahar gözlemi bulunmakla birlikte, ilk Doğu Karadeniz kaydı bu dönemde alınmıştır. 25 Kasım’da bir dişi birey Rize’de gözlemlenmiştir (Birol Hatinoğlu).

Dikkuyruk Oxyura leucoephala
Nesli dünya ölçeğinde tehlikede olan tür bu dönemde İzmit Körfezi ve Mogan Gölü’nde görülmüştür: 21-22 Eylül ve 10 Ekim’de Mogan Gölü’nde birer birey (sırasıyla Kuzey Cem Kulaçoğlu ve Barbaros Demirci); 29 Eylül Mogan Gölü ÖKA’sı güneyindeki selkapanında bir birey (Ogün Aydın); 25 Kasım’da ise İzmit Körfezi’nde 2 birey (İrfan İlker Özek).

Flamingo Phoenicopterus ruber
Türün düzenli olarak yüksek sayılarda gözlemlendiği Gediz Deltası ve Kulu Gölü Önemli Kuş Alanları dışında flamingolar bu dönemde, 19 Ekim’de Bafa Gölü’nde 1000, 21 Kasım’da Hersek Lagünü’nde (Yalova) 1113 birey (sırasıyla Önder Kahraman, Fatih Bülbül) gözlemlenmiştir. Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 600 bireydir. Dolayısıyla bu gözlemler doğa koruma açısından değer taşımaktadır.

Kap kumrusu Oena capensis
Türkiye’de oldukça nadir görülen kap kumrusunun kayıtlarının tamamı Anadolu’nun güneyinde, sonbahar mevsiminde yapılmıştır. Bu yılki kayıt yine sonbahar döneminde, Akdeniz Bölgesi’nde gerçekleşmiştir 09 Eylül’de 2 birey Kap kumrusu, Tuzla Gölü’nde (Adana) kaydedilmiş ve fotoğraflanmıştır (Özgün Sözüer, Lale Aktay).

Bağırtlak Pterocles orientalis
Bu dönemde iki noktada kaydedilmiştir. Gözlemlerden biri 22 Eylül’de Sultansazlığı’nda (3 birey, Mehmet Ünlü) yapılmıştır. Diğerleri ise Aras Vadisi’ndedir (en çok 29 birey, 06 Ekim, Berkan Demir).

Mezgeldek Tetrax tetrax
Trakya ve Balkanlar’da az sayıda kışlayan mezgeldeğin Marmara Bölgesi’ne ait kayıtları incelendiğinde Büyükçekmece Gölü, Hersek Lagünü, Kocaeli Körfezi ve Mert Gölü’nde de bir dizi kış kaydına rastlanıyor. Son olarak bu değerlendirme döneminde 25 Kasım tarihinde Kavak Deltası’nda 1 birey gözlemlenmiştir (Murat Uyman ve Mehmet Kıran).

Mezgeldek. Fotoğraf: Murat Uyman

Boz ebabil Apus pallidus
Başkent Üniversitesi Ankara’da üç birey oldukça geç bir tarihte görülmüş ve fotoğraflanmıştır (en çok 4 birey, 26 Kasım, Kuzey Cem Kulaçoğlu). 2004 ve 2005’te yine yakın tarihlerde tür ODTÜ kampüsünde gözlemlenmiştir (en çok 2 birey, 16 Kasım, Geoff Welch).

Turna Grus grus
Türün Doğu Avrupa göç yolu nüfusunun yüzde biri 800 bireydir. Akyatan Gölü’nde 06 Ekim’de sayılan 1635 birey doğa koruma açısından önem taşımaktadır (Eylül Dizdaroğlu).

Kocagöz Burhinus oedicnemus
Oldukça geç bir tarihte, 21 Kasım’da 11 birey Bodrum Mumcular Barajı kıyısında gözlemlenmiştir (İrfan İlker Özek). Geçtiğimiz kış döneminde türün aynı bölgede kışladığı İrfan İlker Özek tarafından belgelenmiştir. Bu alan, eKuşBank kayıtlarına göre kocagözün Türkiye’de kışı geçirdiği tek noktadır.

Kılıçgaga Recurvirostra avocetta
Türün bölgesel göç yolu nüfusunun yüzde biri 470 bireydir. Gediz Deltası’nda 30 Kasım’da sayılan 600 birey doğa koruma açısından önem taşımaktadır (Onur Tozkoparan ve ark.).

Mahmuzlu kızkuşu Vanellus spinosus
Oldukça geç bir tarihte, 25 Kasım’da 3 birey Çakalburnu Dalyanı’nda (Güney İzmir Körfezi) gözlemlenmiştir (Onur Tozkoparan ve ark). Geçtiğimiz kış dönemlerinde türün İzmir Körfezi kıyılarında kışladığı farklı gözlemciler tarafından belgelenmiştir. İzmir Körfezi kıyıları, eKuşBank kayıtlarına göre mahmuzlu kızkuşunun Türkiye’de kışı düzenli olarak geçirdiği tek alandır.

Kıyı çamurçulluğu Limosa lapponica
Türe ait bu dönemde üç farklı alanda yapılan tüm kayıtlar Eylül ayı içerisindedir. 22 Eylül’de Karacabey Deltası’nda 3 birey (Alper Tüydeş), 22 Eylül’de Mogan Gölü’nde (Sel kapanı) 1 birey (Ogün Aydın ve Uğur Demirtaş), 27 Eylül’de Göksu Deltası’nda 3 birey (Thomas Boll Kristensen ve Korhan Özkan).

Kıyı çamurçulluğu. Fotoğraf: Alper Tüydeş

Büyük kumkuşu Calidris canutus
Düzenli olarak Marmara Bölgesi ve Akdeniz Havzası’nda kayıtları olmasına rağmen nadir bir tür olan büyük kumkuşu, bu dönem içerisinde iki kez kaydedilmiştir. 27 Eylül’de Göksu Deltası’nda 3 birey (Thomas Boll Kristensen ve Korhan Özkan) ve 28 Ekim’de Kavak Deltası’nda 2 birey (Mehmet Kıran ve Murat Uyman).

Büyük kumkuşu. Fotoğraf: Murat Uyman

Çizgili kumkuşu Calidris melanotos
Kuzey Amerika ve Sibirya’da üreyerek Güney Yarımküre’de kışı geçiren bir türdür. Türkiye’de çok nadir gözlenmektedir. Çoğu Ekim 2014’te Kozanlı Gölü’nde görülen bir bireye ait olmak üzere eKuşBank’a girilmiş yedi kaydı bulunmaktadır ve bunlardan sonuncusu bu dönemde 30 Eylül’de Kocaçay Deltası’nda gerçekleşmiştir, 1 birey (Alper Tüydeş).

Çizgili kumkuşu. Fotoğraf: Alper Tüydeş

Terek düdükçünü Xenus cinereus
Türe ait bu dönem içerisinde tek kayıt bulunmaktadır. 2 Eylül Kocaçay Deltası 1 birey (Alper Tüydeş).

Büyük karabaş martı Ichthyaetus ichthyaetus
20 Ekim’de Manyas Gölü’nde 50 birey (Alper Tüydeş). ÖKA kriterlerini sağlamasa da, sayının yüksek olması açısından kayıt dikkat çekmektedir.

Ada martısı Ichthyaetus audouinii
Bu dönemde dört farklı noktada kaydedilmiştir. Kaş’ta 2 Eylül 2 birey (Arslan Kezer) ve 17 Eylül 1 birey (Alper Tüydeş), 18 Eylül Datça ve Bozburun Yarımadası 1 birey (Mustafa Özdemir), 27 Eylül Göksu Deltası 5 birey (Korhan Özkan ve Thomas Boll Kristensen), 6 Ekim Seyhan Deltası (Tuz Gölü) 1 birey (Tacettin Bayır ve ark.)

Fırtınakırlangıcı Hydrobates pelagicus
Türe ait eKuşBank’ta yer alan Türkiye’deki en yüksek sayı bu dönem içerisinde 14 Kasım’da Tekağaç Burnu Açıkları (Aydın) 146 birey olarak kaydedilmiş ve fotoğraflanmıştır (Turgut Ege). Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 210 bireydir ve yapılan gözlem Türkiye denizlerinin bu tür için önemli bir yaşam alanı olabileceği konusundaki ilk ipucu olma özelliğini taşımaktadır.

Fırtınakırlangıcı. Fotoğraf: Turgut Ege

Kara leylek Ciconia nigra
Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 238 bireydir. 21 Eylül’de Çamlıca Tepesi (İstanbul) 226 birey kaydı (Mikael Kall) doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Küçük karabatak Microcarbo pygmeus
Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 300 bireydir. 3 Kasım Eski Karaağaç Köyü (Bursa) 530 birey kaydı (Franziska Arıcı) doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Karabatak Phalacrocorax carbo
Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 4000 bireydir. 8 Ekim Gediz Deltası 5000 birey (Eyüp Fatih Şimşek ve ark.) kaydı doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Ak pelikan Pelecanus onocrotalus
Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 265 bireydir. 30 Eylül Aşağıokçular (Hatay) 930 birey (Ali Atahan) ve 2 Ekim Manyas Gölü 320 birey (Murat Uyman) kayıtları doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Tepeli pelikan Pelecanus crispus
Türün dünya nüfusunun yüzde biri 120 birey, bölgesel nüfusunun yüzde biri 67 bireydir. 22 Eylül Kocaçay Deltası 100 birey (Alper Tüydeş), 2 Ekim Manyas Gölü 100 birey (Alper Tüydeş), 8 Ekim Gediz Deltası 105 birey (Eyüp Fatih Şimşek ve ark.), 29 Kasım Gediz Deltası 197 birey (Eyüp Fatih Şimşek ve ark.) kayıtları doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Kaşıkçı Platalea leucorodia
Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 117 bireydir. ÖKA kriterini sağlamamakla birlikte, 6 Ekim Kocaçay Deltası 100 birey (Alper Tüydeş) kaydı doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Sakallı akbaba Gypaetus barbatus
Bu dönem içerisinde yedi farklı noktada gözlemlenmiştir. 18 Eylül Karakuyu Sazlıkları 1 birey (Mustafa Erturhan), 23 Eylül ve 6 Ekim İkizdere (Rize) 1 birey (Birol Hatinoğlu), 29 Eylül Toygartepe Istanbul 1 birey (İhsan Eroğlu ve ark.), 10 Ekim Tekealtı Dağı 2 birey (Berkan Demir), 19 Ekim Bilecik 1 birey (Tora Benzeyen), 3 Kasım İspir (Rize) 1 birey (Birol Hatinoğlu) ve 11 Kasım Aras Kuş Halkalama İstasyonu 2 birey (Berkan Demir). Toygartepe’de yapılan gözlem türün eKuşBank’a girilen ilk İstanbul kaydı olma özelliği taşımaktadır.

Sakallı akbaba. Fotoğraf: İhsan Eroğlu

Küçük akbaba Neophron percnopterus
Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 60 birey ve dünya nüfusunun yüzde biri ise 405 bireydir. 1-30 Eylül tarihleri arasında gerçekleştirilen Sarımazı (Ceyhan, Adana) Yırtıcı Göç Sayımı’nda toplam 813 birey gözlemlenmiştir. Eşik değerlerini geçen en yüksek günlük sayımlar şöyledir: 11 Eylül 134 birey, 16 Eylül 144 birey, 17 Eylül 96 birey ve 19 Eylül 82 birey (Eyüp Fatih Şimşek ve ark.).

Arı şahini Pernis apivorus
Bu türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 2285 bireydir. 1-30 Eylül tarihleri arasındagerçekleştirilen Sarımazı (Ceyhan, Adana) Yırtıcı Sayımı’nda 5 Eylül’de 2473 birey, 6 Eylül’de 3098 birey ve 7 Eylül’de 3241 birey gözlemlenmiş olup (Eyüp Fatih Şimşek ve ark.) tüm sayım boyunca gözlemlenen toplam birey sayısı ise 26863 bireydir.

Kara akbaba Aegypius monachus
Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 57 bireydir. Önemli Kuş Alanı kriterlerini sağlamamakta birlikte, 18 Kasım Dörtdivan 50 birey (Önder Kahraman) kaydı doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Yılan kartalı Circaetus gallicus
Bu türün dünya nüfusunun yüzde biri 2250 bireydir. 1-30 Eylül tarihleri arasında gerçekleştirilen Sarımazı (Ceyhan, Adana)  Yırtıcı Sayımı sonuçlarına göre sezon boyunca toplam 10853 birey sayılmış olması (Eyüp Fatih Şimşek ve ark.) doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Küçük orman kartalı Clanga pomarina
Türün dünya nüfusunun yüzde biri 750 bireydir. 20 ve 21 Eylül, Büyük Çamlıca Tepesi, sırasıyla 1100 ve 1950 birey (Mikael Kall); 29 Eylül Toygar Tepe İstanbul 2000 birey (Arda Dönerkayalı ve ark.) gözlemlenmiştir. 1-30 Eylül arasında gerçekleştirilen Sarımazı (Ceyhan, Adana) Yırtıcı Sayımı Sonuçları incelendiğinde, bir çok gün türün dünya nüfusunun yüzde birinden fazla birey sayılmıştır. Bu sayımlarda en fazla birey sayısının sayıldığı beş gün şöyledir: 21 Eylül 4420 birey, 22 Eylül 6306 birey, 23 Eylül 8214 birey, 24 Eylül 4223 birey ve 26 Eylül 4339 birey (Eyüp Fatih Şimşek ve ark.). Toplam sayım sonuçlarında ise 37034 birey kaydedilmiştir ve sonuçlar doğa koruma açısından büyük önem taşımaktadır.

Küçük kartal Hieraaetus pennatus
Türün bölgesel nüfusunun yüzde biri 270 bireydir. 1-30 Eylül tarihleri arasında gerçekleştirilen Sarımazı (Ceyhan, Adana) Yırtıcı Göçü Sayımı Sonuçları incelendiğinde 17 Eylül’de 536 birey gözlemlenmiştir (Eyüp Fatih Şimşek ve ark.). Aynı zamanda sayım boyunca toplam 2199 birey gözlenmiş olması doğa koruma açısından önem taşımaktadır.

Yaz atmacası Accipiter brevipes
Bu türün dünya ve bölgesel nüfusunun yüzde biri 225 bireydir. 21 Eylül Büyük Çamlıca Tepesi 565 birey kaydı (Mikael Kall) doğa koruma açısından önem taşımaktadır. 1-30 Eylül tarihlerinde gerçekleştirilen Sarımazı (Ceyhan, Adana) Yırtıcı Göç Sayımı’nda bir çok gün türün yüzde bir eşik değeri aşılmıştır. En çok birey sayılan beş gün şöyledir: 17 Eylül 3616 birey, 19 Eylül 1907 birey, 20 Eylül 2087 birey, 23 Eylül 2011 birey ve 24 Eylül 2300 birey (Eyüp Fatih Şimşek ve ark.). Sarımazı’daki toplam sayım sonuçlarında ise 23369 birey kaydedilmiştir.

Yaz atmacası. Fotoğraf: BSPB

Akkuyruklu kartal Haliaeetus albicilla
Türe ait 10 gözlem kaydı bulunmaktadır: 3 Eylül Terkos Gölü 1 birey (Orhan Gül), 4 Eylül Dörtdivan 1 birey (Çağlar Güngör), 9 Eylül Mogan Gölü 1 birey (Barbaros Demirci), 8 Eylül Porsuk Barajı 2 birey (Haldun Savaş), 12 Eylül Mogan Gölü 1 birey (Kuzey Cem Kulaçoğlu), 25 Eylül Atıkhisar Barajı (Çanakkale) 1 birey (Cemil Gezgin ve ark.), 28 Eylül Köyceğiz Gölü 1 birey (Brendan Searson), 8 Ekim Yeniçağa Gölü (Bolu) 1 birey (Alaz Uslu ve ark.), 15 Ekim Mogan Gölü 1 birey (Ferit Başbuğ), 5 Kasım Çalköy Göleti (Kütahya) 2 birey (Alperen Akdemir) ve 18 Kasım Dörtdivan 1 birey (Selami Oral).

Ulu doğan Falco cherrug
Sonbahar 2018 dönemine türe ait Mersin, Muğla ve Ankara illerinden kayıtlar bulunmaktadır. Nesli tehlike altında olduğu ve yakalanma baskısıyla karşılaştığı için türün gözlem ayrıntılarına bu raporda yer verilmemiştir.

Kara leş kargası Corvus corone
Türün eKuşBank’a girilen tek Türkiye kaydı 14 Ekim tarihinde Karaköy’de (İstanbul) gerçekleşmiştir. Bir birey İstanbul Karaköy Limanı yakınlarında kaydedilmiştir (Michaela Wernisch ve Klemens Wernisch).

Duvar tırmaşıkkuşu Tichodroma muraria
Bu dönem içerisinde iki gözlem kaydı vardır: 23 Eylül İkizdere (Rize) 1 birey (Birol Hatinoğlu) ve 11 Kasım Aras Kuş Halkalama İstasyonu 1 birey (Berkan Demir).

Duvar tırmaşıkkuşu. Fotoğraf: Birol Hatinoğlu

Sarı kaşlı çıvgın Phylloscopus inornatus
Türkiye’de nadir görülen sarı kaşlı çıvgının bu yılki tek gözlem kaydı bu dönem içerisinde gerçekleşmiştir: 3 Kasım Çamlı Azmakbaşı (Marmaris, Muğla) 1 birey (Neriman Fırtına).

Sarı kaşlı çıvgın. Fotoğraf: Neriman Fırtına

Mavi kuyruklu bülbül Tarsiger cyanurus
Türün Türkiye’deki ilk fotoğraflı kaydı 28 Ekim Kozanlı Gökgöl bu dönemde gerçekleşmiştir. 1 birey görüntülenmiştir (Hüseyin Buğday ve ark.). Mavi kuyruklu bülbülün diğer eKuşBank kaydı 2001’de İstanbul’da gerçekleşmiş ve detaylı bir tarifle kabul edilmiştir.

Mavi kuyruklu bülbül. Fotoğraf: Hüseyin Buğday

Mahmuzlu incirkuşu Anthus richardi
Bu dönemde tüm yıllar boyunca Türkiye’de dört farklı alanda gözlemlenmiştir. Bu değerlendirme döneminde ise iki farklı alanda görülmüştür. 22 Eylül ve 25 Eylül’de türün önceki yıllarda da düzenli olarak görüldüğü Milleyha ve Sahil Şeridi’nde (Hatay) 1 birey (Ali Atahan ve ark.) ve 25 Kasım’da ise Kavak Deltası’nda 1 birey görülerek fotoğraflanmıştır (Murat Uyman ve Mehmet Kıran).

Küçük çinte Emberiza pusilla
Türkiye’de çok nadir görülen bir türdür. Sonbahar dönemi için Türkiye’de türe ait dördüncü eKuşBank kaydı 13 Kasım’da Rize’de gerçeklemiştir, 1 birey (Birol Hatinoğlu).

Küçük çinte. Fotoğraf: Birol Hatinoğlu