OBK020-Yeşilırmak Deltası-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Korumaya Bağımlı
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 20658 ha Yükseklik : 0 m – 10 m
Boylam : 36,79ºD İl(ler) : Samsun
Enlem : 41,35ºK İlçe(ler) : Çarşamba, Terme, Tekkeköy
Koruma Statüleri : Yaban hayatı geliştirme sahası
Alanın Tanımı: Yeşilırmak Deltası Önemli Doğa Alanı, Yeşilırmak Nehri’nin Karadeniz’e döküldüğü kıyı şeridi ile Tekkeköy ve Terme ilçelerinin kuzeyindeki sulak alan sistemleri ve subasar ormanları içine alır. Deltanın güney kısmında eski, kuzey kısmında ise yeni alüvyonlar bulunur. Eski alüvyonlar, delta güneyindeki dağlık alanın kuzey yamaçlarından başlar ve denizden 60 – 70 kilometre kadar mesafede bulunur. Bu eski deltanın yüzeyi kuzeye doğru eğimlidir ve akarsularla oldukça derin yarılmıştır. Alanda irili ufaklı birçok göl bulunur. Bunların en büyükleri alanın doğu kısmındaki Akgöl ve Simenit gölleridir.
Habitatlar: ÖDA; tatlı su gölleri, sulak çayırlar, sazlık alanlar, tatlı ve tuzlu bataklıklar, kıyı kumulları ve tarım alanlarından oluşur. Deltanın doğu bölümünde kısmen de olsa doğal özelliklerini koruyabilmiş Simenit Gölü ve Akgöl sulak alanı ile sulak alanların arkasında gelişen Cladium toplulukları ve geniş bir ağaçlandırma sahası yer alır. Kıyı bandının ardında kalkerli turbalıklar ve bataklık toplulukları yer alır.
Türler: Yeşilırmak Deltası kuşlar ve içsu balıkları için oldukça önemli bir alandır. Bölge başta su kuşları olmak üzere birçok kuş türü için önemli bir üreme ve kışlama alanıdır. Alanda üreyen önemli kuş türleri arasında alaca balıkçıl (Ardeola ralloides), pasbaş pakta (Aythya nyroca), balaban (Botaurus stellaris) ve gece balıkçılı (Nycticorax nycticorax) gelir.
Bölgede yaşayan içsu balıklarından Acipenser gueldenstaedtii, Acipenser stellatus, Acipenser sturio ve Huso huso‘nun nesli dünya ölçeğinde tehlike altındadır.
Alan Kullanımı: Alandaki ana insan faaliyetleri tarım ve balıkçılıktır. Yüksek tarımsal üretim yapılan deltada çok sayıda yol, köy ve geniş tarım alanları bulunur. Başlıca ürünler fındık ve çeltiktir. Alanın daha sulak bölümlerinde kavaklıklar bulunur. Simenit Gölü ve Akgöl’de balıkçılık yapılmaktadır. Ayrıca saz kesimi yöre halkının diğer bir gelir kaynağıdır.
Tehditler: Alan üzerindeki en ciddi tehdit su rejimine yapılan müdahalelerdir. Yeşilırmak üzerinde 1966 yılından beri barajlar kurulmuş ve nehrin aşağı havzası seddelenmiştir. 1968 yılından bu yana nehrin aşağı havzasında 67 bin hektarlık bir bölgede taşkın kontrolü çalışmaları yapılmaktadır. Devlet Su İşleri (DSİ), 1970 yılında Terme’nin doğu ve güneyinde 16 bin hektarlık alanı, 1992–1996 yılları arasında ise 20 bin hektarlık alanı drene etmiştir. Deltada yer alan Dipsiz ve Kuş gölleri kurutulmuştur. Karaboğaz Deresi’nin yatağı değiştirilmiş ve Simenit Gölü, Akgöl ve Simenit olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Simenit- Akgöl’ün bütünüyle tarım alanlarından dönen tahliye kanallarıyla beslenmesi, gölde ötrofikasyona ve neredeyse tüm açık su yüzeyinin sazla kaplanmasına neden olmuştur. Bu çalışmalar sonucunda deltanın büyük bir kısmı tarım alanlarına dönüştürülmüştür.
Alandaki diğer tehditler, yazlık olarak kullanmak üzere plansız konut yapımı, kumullardaki karaçam ağaçlandırması, yasadışı avcılık, aşırı bitki sökümü ve aşırı otlatmadır.
Koruma Çalışmaları: Simenit Gölü ve Akgöl çevresi 1975 yılından beri yaban hayatı koruma sahası olarak koruma altındadır. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu alanda kuş araştırma çalışmaları yürütmektedir.
Yerel İlgi Sahipleri: Samsun Valiliği; Samsun İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Samsun Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Bölge Müdürlüğü; Doğa ve Yaban Hayatı Koruma Derneği; On Dokuz Mayıs Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu; Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü Kuş Gözlem Kolu.
Arzu Gürsoy