Zap Suyu Vadisi

DOG065-Zap Suyu Vadisi-Önemli Doğa Alanları Kitabı

Koruma Önceliği  : Çok Acil

Alanın Değişimi    : Gerileme (-1)

Yüzölçümü    : 92025 ha       Yükseklik      : 770 m – 3650 m

Boylam           : 43,74ºD        İl(ler)              : Hakkâri, Van

Enlem             : 37,54ºK        İlçe(ler)           : Hakkâri merkez, Başkale, Çukurca, Yüksekova

Koruma Statüleri     : Yok

 

Alanın Tanımı: Alan, Hakkâri şehir merkezinin güneyinde Başkale-Hakkâri-Yüksekova sınırının kesiştiği noktadan başlayıp Irak topraklarına kadar uzanan yaklaşık 150 kilometre uzunluğundaki vadi sistemini içine alır. Başkale-Hakkâri, Hakkâri-Çukurca ulaşımını sağlayan yollar bu alanı takip eder. Zap Suyu, Güneydoğu Toros Dağları’nın en doğuya uzanan ucundaki dağların arasından akar ve ülkemizin en dar ve derin vadilerinden birini oluşturur. Zap Suyu aynı zamanda Türkiye’nin en hızlı akan nehri olma özelliğini taşır. Van’ın Başkale İlçesi’nin kuzeyindeki Havril Dağları’ndan doğan nehir, irili ufaklı dereleri de içine alarak Irak sınırları içinde Dicle Nehri’ne ulaşır.

Habitatlar: Dağın yamaçlarında ve vadi içinde parçalanmış meşe toplulukları bulunur. Özellikle Çukurca ilçesinde meşeler geniş yar kaplar. Ağaç toplulukları arasındaki açık alanlarda çayırlar ve çalılıklar uzanır. Yükseklere çıkıldıkça gevenler ve çok yıllık otsu bitkiler yoğunlaşır. Vadi tabanında bitki örtüsü daha gürdür, kavak ve söğüt gibi türler ağırlık kazanır.

Türler: Zap Suyu Vadisi 30 bitki türü için ÖDA kriterlerini sağlamaktadır ve bu türlerin 15’i Türkiye’ye endemiktir. ÖDA, Galium zabense adlı bitkinin yeryüzünde bulunduğu bilinen tek yerdir.

Vadi, özellikle yırtıcı kuşlar için hem üreme hem de göç bölgesi özelliğindedir. Vadideki sarp kayalıklarda sakallı akbaba (Gypaetus barbatus) ve küçük akbaba (Neophron percnopterus) gibi yırtıcılar üremektedir.

Alan dar yayılışlı ve nesli dünya ölçeğinde tehlikedeki Urmiye semenderinin (Neurergus crocatus) önemli yaşam alanlarından biridir.

Alan, yedisi ülkemize endemik birçok kelebek türü için ÖDA kriterini sağlar. Zap Suyu Vadisi, dünya dağılımı sadece Hakkari il sınırları içerisinde yer alan çokgözlü Cilo mavisi (Polyommatus ciloicus) ve çokgözlü Hakkâri çillisi (Polyommatus dezinus) türlerinin önemli yaşam alanlarındandır.

Vadide aynı zamanda nesli dünya ölçeğinde tehlike altındaki Onychogomphus assimilis yaşamaktadır.

Alan Kullanımı: Vadi boyunca 27 köy muhtarlığı ve bunlara bağlı çok sayıda mezra ve mahalle bulunmaktadır. Vadi tabanındaki kısıtlı tarım alanlarında küçük ölçekte çeltik, tütün, susam, yonca ve domates, salatalık, biber gibi sebze yetiştiriciliği yapılmaktadır. Alanın ormanlık kısmında köylüler tarafından ağaç kesimi yapılmaktadır.

Vadinin geri kalan bölümleri mera olarak kullanılmaktadır ve keçi, koyun ve büyükbaş hayvan yetiştirilmektedir. Vadinin tabanı özellikle güz ve ilkbaharda küçükbaş hayvanları otlatmak için kullanılmaktadır.

Başkale, Yüksekova, Hakkâri ve Çukurca’da kullanılan inşaat kumunun önemli bir kısmı buradan temin edilir.

Tehditler: ÖDA’da Hakkâri, Çukurca, Doğanlı ve Geçitli barajlarının yapımı planlanmaktadır.

Yöre halkı tarafından yapılan plansız çalı ve ağaç kesimi nedeniyle erozyon ve heyelan riski artmaktadır.

1990 yılından sonra güvenlik nedeniyle dağ köylerinin anayol güzergâhı olan vadi tabanına yerleşmesi sonucunda alçak kesimlerde doğal yaşam alanları üzerindeki insan baskısı artmıştır.         Özellikle dağkeçisi, tavşan ve keklik üzerindeki yasadışı av baskısı sürmektedir.

Dere yatağında açılan kum ocakları akarsu sistemini ve birçok canlının yaşam alanını olumsuz etkilemektedir. Sümbül Dağı eteğinde bulunan termik santrali çevreyi olumsuz etkilemektedir.

Koruma Çalışmaları: Bilinen bir koruma çalışması bulunmamaktadır.

Yerel İlgi Sahipleri: Hakkâri Valiliği; Hakkâri İl Tarım Müdürlüğü; Hakkâri İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Yedi Başak Derneği; Hakkâri Doğa Tarihi Güzelliklerini ve Ters Lale Koruma Derneği; Cilo Doğa Derneği; Yüksekova Haber Gazetesi.

 

Yusuf Taşkın

Change this in Theme Options
Change this in Theme Options