DOG038-Muş Ovası-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Acil
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 20092 ha Yükseklik : 1250 m – 1440 m
Boylam : 41,64ºD İl(ler) : Muş
Enlem : 38,78ºK İlçe(ler) : Muş merkez, Korkut, Hasköy
Koruma Statüleri : Yok
Alanın Tanımı: ÖDA, Muş il merkezinin kuzeydoğusunda yer alır. Türkiye’nin büyük ovalarından biridir. Ovanın doğu ucunda İron Sazlığı ve Nemrut Dağı yer alır. Ovanın batısı ise dağlarla çevrilidir. Ovanın 70 bin dönümlük bir bölümünü içine alan Alparslan Çiftliği, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak işletilmektedir. Burada alana hâkim iki tepe ve bekçi kulübeleri bulunur. Ayrıca çiftliğin güney doğusunda bir havaalanı vardır. Alanın etrafı tepelerle çevrilidir ve basamaklı bir yapıdadır. Ova büyük ölçüde tarım alanıdır. Dağ yamaçlarında ve ovada yer yer otlak ve bozkırlar vardır.
Habitatlar: Ovanın büyük bölümü tarım alanına dönüştürülmüştür. Bunun dışında genellikle otlak olarak kullanılan dağ yamaçlarında dağ bozkırları uzanır. Düzlük alanda ise yer yer ova bozkırları bulunur.
Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak işletilen Alparslan Çiftliği’nde kuru tarım yapılmakta ve arazinin 29 bin dönümünde her yıl değişimli olarak tahıl, nohut, ayçiçeği, korunga ve yonca ekilmektedir. Arazinin geri kalan 41 bin dönümü ise kesimlik çayır, nadas ve mera olarak kullanılmaktadır. Çiftlik içindeki çayır ve meralar genel olarak doğal özelliğini korurken ovanın geri kalanındaki bozkırlar doğal özelliğini yitirmiştir.
Türler: Muş Ovası, bir tür fesçitarağı bitkisinin (Dipsacus cephalorioides) dünya üzerinde bulunduğu tek alandır.
ÖDA, Türkiye’de toy (Otis tarda) ve mezgeldeğin (Tetrax tatrax) kuluçkaya yattığı az sayıdaki alandan biridir. Bölgede telli turnanın (Grus virgo) da ürediği tahmin edilmektedir.
Alan Kullanımı: Alandaki ana insan faaliyetleri tarım ve hayvancılıktır. Alparslan Çiftliği içerisinde modern tekniklerle kuru tarım yapılmaktadır. Tarımda makineler kullanılmakta, sulama ve uçakla ilaçlama yapılmaktadır. Çiftlik içinde hayvancılık çok az oranda gerçekleştirilmektedir. Ayrıca yılın belli zamanlarında yerel halkın yenir bitkileri toplamasına izin verilmekte, bunun haricinde ise halkın araziye girmesine izin verilmemektedir. Çiftlik dışında kalan alanlarda otlatma yoğun olarak yapılmaktadır. Ovada ekilmemiş kesimlerde otlatma daha az yapılmakta iken dağ yamaçları ve bozkır kesimlerde daha yoğundur.
Tehditler: Tarım arazilerinin ve sulu tarımın genişlemesi alandaki en büyük tehdittir. Yapım aşamasında olan Alparslan 1 ve Alparslan 2 barajları ile alanda sulu tarımın yaygınlaşması birçok canlı türünün yaşam alanını olumsuz etkileyecektir. Karasu Islah Projesi ile Muş Ovası’ndaki menderesler ortadan kaldırılarak nehir uzunluğunun 119’dan 64 kilometreye düşürülmesi planlanmaktadır.
TİGEM arazisinde tarım modern tekniklerle yapılmaktadır. Bu durum toylar başta olmak üzere bazı kuş türlerinin üreme başarısını olumsuz yönde etkilemektedir. Ancak otlatmanın daha az olduğu üretme çiftliğindeki bozkırlar daha iyi korunmuş durumdadır. Bu arazinin dışında ise aşırı otlatma hala önemli sorunlardan biridir. TİGEM arazilerinin kiralanması planlanmaktadır. Bu uygulamanın sonuçlarının alanı olumsuz etkilemesi mümkündür.
Yasadışı avcılık toy için önemli bir tehdittir. Toyun üreme döneminde alanda insan baskısının artması diğer başlıca sorunlardan biridir. Alan çevresindeki elektrik hatları kuşların fark edebilmesini sağlayacak şekilde işaretlenmemiştir. Bundan dolayı özelikle toylar başta olmak üzere büyük kuşlar tellere takılarak ölmektedir.
Koruma Çalışmaları: Alanda Muş Valiliği ve Doğa Derneği tarafından koruma projeleri yürütülmüş ve bu çalışmalar kapsamında toy kuşları izlenmiştir. ÖDA, Toy Ulusal Eylem Planı’nda yer alan önemli toy alanlarından biridir.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi ve TİGEM alanındaki toy nüfusunun izlenmesi ve bitki türlerinin belirlenmesi için 2006 yılında çalışmalara başlamıştır.
Yerel İlgi Sahipleri: Muş Valiliği; Muş İl Tarım Müdürlüğü; Muş İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Korkut Kaymakamlığı; Hasköy Kaymakamlığı; Korkut İlçe Jandarma Karakolu; Hasköy İlçe Jandarma Karakolu; TİGEM Alparslan Tarım İşletmesi; Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Biyoloji Bölümü; Doğa Derneği.
Zeren Gürkan