GDA013-Bismil Ovası-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Acil
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 141284 ha Yükseklik : 510 m – 830 m
Boylam : 40,83ºD İl(ler) : Diyarbakır, Batman
Enlem : 37,81ºK İlçe(ler) : Çınar, Bismil, Silvan
Koruma Statüleri : Yok
Alanın Tanımı: Diyarbakır’ın doğusunda, Dicle Nehri ile kuzeyden Dicle’ye kavuşan Batman Çayı’nın çevresindeki çayırları ve tarım alanlarını içine alan geniş bir ovadır. Nehir boyunca uzanan taşkın bölgeleri ÖDA’nın doğal yaşam açısından en önemli bölgesidir ve bu alanlarda Dicle geniş menderesler yaparak akar.
Habitatlar: Genel olarak kuru ve sulu tarım yapılan arazilerden oluşur. Kuru tarım yapılan yerlerde daha çok buğday, arpa ve mercimek, sulu tarım alanlarında ise ağırlıklı olarak pamuk yetiştirilir. Bunun dışında, alanda parçalar halinde kalmış ve mera olarak kullanılan doğal bozkırlar. ÖDA’nın dış kısımlarında bozkır ve dağ geçiş bölgesindeki yamaçlarda seyrek meşe toplulukları vardır. Dicle’nin menderesleri üzerinde oluşan kumullar, taşlık adacıklar ve nehir kıyısı subasar bitki örtüsü pek çok tür için önemli yaşam alanlarıdır.
Türler: ÖDA, nesli tehlike altında olan Trifolium batmanicum’un dünya üzerinde bilinen tek dağılış alanıdır.
Türkiye’deki bilinen en büyük leylek (Cicconia cicconia) kolonisi Bismil Ovası’nda bulunur. Bunun dışında Dicle boyunca alaca yalıçapkını (Ceryle rudis) ve büyük kızkuşu (Vanellus indicus aigneri) gibi nadir türler üremektedir. Nesli küresel ölçekte tehlike altında bulunan toyun (Otis tarda) Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki bilinen tek üreme popülasyonu ovada kuru tarım yapılan alanlarda kuluçkaya yatar.
Nesli dünya ölçeğinde tükenmekte olan Fırat kaplumbağası (Rafetus euphraticus) ve sadece bu ÖDA’da yaşayan Cobitis kellei adlı içsu balığı alan içindeki nehir vadisi ve kollarında bulunur. Bu iki tür Bismil Ovası’nın küresel önemini büyük oranda artırmaktadır.
Alan Kullanımı: Alanda yoğun olarak tarım yapılır. Son yıllardaki sulama projelerinin ardından pamuk tarımı yaygın hale gelmiştir. Kalan alanlarda kuru tarım yapılmakta, son bozkır kalıntıları ise küçükbaş hayvancılılık için mera olarak kullanılmaktadır.
Tehditler: Alandaki en ciddi tehdit Ilısu Barajı projesi ve farklı sulama projeleridir. Ilısu Barajı ÖDA’daki hassas akarsu ekosistemini tümüyle ortadan kaldıracaktır. Ovadaki tarım faaliyetlerinin yoğunlaşması ve sulu tarım alanlarının gelişmesi birçok canlı türünü tehdit etmektedir.
Koruma Çalışmaları:Bilinen bir çalışma yoktur.
Yerel İlgi Sahipleri: Diyarbakır Valiliği, Batman Valiliği, Dicle Üniversitesi Biyoloji Bölümü, Diyarbakır Çevre Gönüllüleri Derneği.
Süreyya İsfendiyaroğlu