DOG030-Doğu Beyazıt Sazlığı-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Acil
Alanın Değişimi : Gerileme (-2)
Yüzölçümü : 12044 ha Yükseklik : 1520m – 1680m
Boylam : 44,08ºD İl(ler) : Ağrı
Enlem : 39,62ºK İlçe(ler) : Doğubayazıt
Koruma Statüleri : Yok
Alanın Tanımı: ÖDA, bir çöküntü havzasında yer alan büyüklü küçüklü tatlı su aynaları ve onların etrafını çevreleyen geniş sazlıklar ve ıslak çayırlardan oluşur. Karabulak yakınlarındaki Saz Gölü, bu aynaların en büyüklerinden biridir. Bu göl, Zor Dağı’nın (3181 metre) batı yamaçlarından ve Kaluz (2023 metre) ve Yalıntaş Dağları’ndan (2054 metre) gelen yüzey sularıyla beslenir. Diğer büyük göl olan Gölyüzü Gölü ise, Ağrı Dağı’nın mevsimsel kaynakları ile beslenir ve Sarısu Çayı ile İran’a boşalır. Alana Karabulak ilçesinden geçen, Doğubayazıt-Iğdır karayoluyla ulaşılır. Göller büyük ölçüde sazlıklarla kaplıdır. Yaz aylarında sazlıklardaki sular tamamen çekilir.
Habitatlar: Yoğun sazlık alanlar bulunan bir tatlı su gölleri kompleksidir. Saz ve Gölüyüzü göllerinin yanı sıra mevsimsel olarak oluşan daha ufak aynalar da bulunur. Sazlıkların etrafında ve daha kuru kısımlarda oluşan boşluklarda mera olarak kullanılan geniş ıslak çayırlar yer alır. Sulakalan özelliğinin kaybolmaya başladığı yerlerde ise bozkırlar ve tarım alanları uzanır. Tarım alanları genel olarak hububat ürünleriyle kaplı kuru alanlardır.
Türler: Campanula aghrica, Cotoneaster meyeri, Gallium czerepenovii ve Oxytropis aucheri ÖDA kriterlerini sağlayan nesli tehlike altındaki ve dar yayılışlı bitki türleridir.
Sazlıklar birçok kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. ÖDA, Doğu Anadolu’daki önemli uzunbacak (Himantopus himantopus), balaban (Botaurus stellaris), küçük balaban (Ixobrychus minutus) ve çayır delicesi (Circus pygargus) üreme alanları arasında yer alır. Bunların yanında ülkemizde sayıları azalmakta olan turnaların (Grus grus) da alanda üredikleri bilinmektedir.
Alanda ülkemize endemik Bendimahi kertenkelesi (Darevskia bendimahiensis) de bulunmaktadır. ÖDA, bölgesel ölçekte nesli tehlike altında olan Himalaya mavi kelebeği (Pseudophilotes vicrama) için önem arz etmektedir.
Alan Kullanımı: Alandaki temel insan faaliyeti hayvancılıktır. Ağırlıklı olarak inek ve manda yetiştirilmekle beraber küçükbaş hayvanlar da sazlık çevresinde bulunmaktadır. Alan bahar ve yaz ayları boyunca otlatma amaçlı olarak kullanılmaktadır.
Bunun yanında alanda tarım faaliyetleri de gerçekleştirilmektedir. Saz kesimi ticari amaçlarla yapılmaz. Bu faaliyetin nedenleri bireysel ihtiyaca yönelik hayvan yemi ve yakacak gereksinimidir.
Tehditler: Alandaki en ciddi tehdit su rejimine müdahaledir. Önceki yıllarda Sarısu Çayı’nın derinleştirilmesi, göl alanlarının küçülmesi ve sazlıkların azalmasına neden olmuştur. Alandaki su seviyesi Devlet Su İşleri tarafından kontrol edilmekte ve gelen su Sarısu Deresi’yle tahliye edilmektedir. Su rejimine yapılan müdahalelere son yıllarda kuraklığın da eklenmesiyle bugün sulakalan ciddi derecede küçülmüştür.
ÖDA’daki bir başka tehdit ise 1500 dönümlük bir alana yapımı planlanan golf sahasıdır.
Koruma Çalışmaları: Doğubayazıt Çevreyi Koruma ve Güzelleştirme Derneği bölgedeki yaban hayatının korunması konusunda çalışmalar yürütmüştür.
Yerel İlgi Sahipleri: Ağrı Valiliği; Ağrı İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Doğubeyazıt Kaymakamlığı; Doğubeyazıt Belediyesi; Doğubeyazıt Çevre Koruma ve Güzelleştirme Derneği.
Süreyya İsfendiyaroğlu, Bahtiyar Kurt