DOG061-İspiriz Dağı-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Korumaya Bağımlı
Alanın Değişimi : Aynı (0)
Yüzölçümü : 62363 ha Yükseklik : 2020 m – 3668 m
Boylam : 43,90ºD İl(ler) : Van
Enlem : 38,12ºK İlçe(ler) : Başkale, Gürpınar
Koruma Statüleri : Yok
Alanın Tanımı: ÖDA, Başkale dağ silsilesinin en yüksek zirvesi olan Başkale (Gregever) Dağı’nı (3668 m) ve çevresindeki zirveleri içerir. İspiriz Dağı’nın batısı yaklaşık 2000 metre yükseklikteki Hoşap (Güzelsu) Ovası’na doğru yavaşça alçalır ve burada Hoşap Çayı doğar. Dağın doğu yamaçları ise Başkale’ye doğru dik bir biçimde alçalır ve 2000 metrelerde Zap Suyu’nun yukarı kesimlerini oluşturur. Van ve Hakkâri’yi birbirine bağlayan karayolu üzerindeki Güzeldere (Çuh) Geçidi alanın içinde yer alır.
Habitatlar: İspiriz Dağı büyük ölçüde yüksek dağ çayırları ve dağ bozkırlarıyla kaplıdır. Dağ bozkırları genellikle alçak ve yastık formundaki bozkır bitkilerinden oluşur. Akarsuların bulunduğu vadilerde ıslak çayırlar uzanır.
Türler: İspiriz Dağı’nda birçok nesli tehlike altındaki endemik bitki türü bulunmaktadır ve bu türlerin 33’ü ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Bölgede geven (Astragalus) türleri büyük bir çeşitlilik gösterir. Bu türlerden Arenaria davisii, Centaurea poluninii, Gypsophila graminifolia ve Paronychia saxatilis dünya üzerinde yalnızca bu alanda bulunmaktadır.
Urkeklik (Tetraogallus caspius) alandaki önemli kuş türlerinden biridir. Alanda ülkemize endemik ve dar yayılışlı kelebek türlerinden çokgözlü fatma (Polyommatus fatima) ve Koçak’ın esmer perisi (Hyponephele kocaki) yaşamaktadır. ÖDA, bu iki türün yanı sıra apollo (Parnassius apollo) başta olmak üzere nesli tehlikedeki çok sayıda kelebek türüne ev sahipliği yapar.
Alan Kullanımı: Bölgedeki temel geçim kaynağı hayvancılıktır. Yoğun olarak küçükbaş hayvan yetiştirilir. Dere kenarlarında az miktarda kuru tarım yapılır. ÖDA içerisinde bulunan yerleşim yerlerinin sayısı oldukça azdır. Van ilini Hakkâri’ye bağlayan karayolu alanın ortasından geçmektedir.
Tehditler: Alan üzerindeki en ciddi tehdit kontrolsüz ve aşırı otlatmadır. Alanın ağaç topluluklarından yoksun olması nedeniyle yöre halkı yakacak gereksinimini odunsu köklere sahip bitkileri toplayarak karşılamaktadır. Bu baskılar bitki örtüsüne zarar vermekte ve yer yer erozyona neden olmaktadır.
Dünyada sadece burada yaşayan Gypsophila graminifolia her yıl tonlarca toplanarak yöre pazarlarında satılmaktadır. ÖDA içinde yalnızca serpantin kayalar üzerinde yetişen bu bitkinin ticaretinin acilen kontrol altına alınması ve izlenmesi gerekmektedir.
Koruma Çalışmaları: Alanda Yüzüncü Yıl Üniversitesi Biyoloji Bölümü araştırma çalışmaları gerçekleştirmektedir.
Yerel İlgi Sahipleri: Van Valiliği; Van İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Van İl Tarım Müdürlüğü; Başkale Kaymakamlığı; Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Botanik Ana Bilim Dalı; Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü; Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu.
Özdemir Adizel, Atilla Durmuş, Lokman Kayci, Mehmet Koyuncu, Hasan Özçelik, Fevzi Özgökçe, Halil Özkol, Murat Ünal